Author:
Abstract
VIII. yüzyılın ürünü olan Orhon yazıtları, içerdiği dil malzemesi ölçüsünde, soyut kavramlar bakımından gelişmiş bir yapı göstermektedir. Bu soyut dil üretimleri, Türklerin erken dönemlerindeki evren algısı ve felsefî düşünüşlerine ilişkin önemli bilgiler sunmaktadır. Yazıtları kuru bir savaş tarihi, içerdikleri dil ögelerini de gramatikal malzeme olarak değerlendirmek, metinlerin kültürel dokusunun ihmal edilmesini de beraberinde getirecektir. Orhon yazıtlarının dilinde erdem kavramının, bilgelik ve alplık özellikleriyle birlikte kullanıldığı belirlenmiştir. Toplumu için savaşmanın, yiğitlik göstermenin en büyük erdem olduğunu “bilgesin üçün alpın erdemin [üçü]n kazgantı” sözcesi açık olarak ortaya koymaktadır. Bilge ve alp kişiliğin toplumun geneline yayılması; ülkenin ayakta kalması ve süreklilik göstermesi açısından önemli görülmüştür. Toplumda alplık ve bilgelik özelliklerinin bulunmaması, toplumsal çöküşün başta gelen nedeni olarak değerlendirilmiştir.
Keywords
Abstract
Orkhon inscriptions, a product written in VIII century, in respect to the language material they contain, demonstrate an elaborated structure in the way of the abstract concepts. These abstract productions of language present significant information about Turk’s perception of universe and philosophical thinking in its early period. Considering the inscriptions as a pure war history and the language elements as a grammatical material brings about the cultural property of the texts to be ignored. The concept “virtue” in the language of Orkhon Inscriptions is determined to be used with the characteristics wisdom and bravery. The utterance “due to being wisdom and bravery he won the war” clearly demonstrate that fighting for its society and proving bravery are the greatest virtue. That being wisdom and bravery of personality spreads over the society is seen important with regard to the consistency and survival of the country. Nonexistence of wisdom and bravery in the society is considered as the main result of the social collapse.