Author:
Abstract
Şevket Süreyya Aydemir (1897-1976) Tek Parti Dönemi’nde hem entelektüel hem bürokrat olarak oldukça etkili olmuş bir isimdir. 1932-34 yılları arasında çıkan Kadro dergisiyle Türk İnkılâbı’na ideolojik bir temel hazırlamak istemiş, 1960’lı yıllarda Yön dergisi ile bu çizgiyi sürdürmüştür. İsmet İnönü döneminde üst düzey bir bürokrat olarak Kadro dergisi dönemi fikirlerini hayata geçirmeye çalışmıştır. Demokrat Parti iktidarı ile birlikte görevinden uzaklaştırılmış başka bir ifade ile devletle olan ilişkisi kesilmiştir. Şevket Süreyya 1950’li yılların ortalarından itibaren (otobiyografisi Suyu Arayan Adam’ı kaleme aldıktan sonra) biyografi çalışmalarına ağırlık vermiştir. Mustafa Kemal Atatürk (Tek Adam, 3 Cilt 1963-65) ile başlayan seri İsmet İnönü (İkinci Adam 3 Cilt, 1966-68), Enver Paşa (Makedonya’dan Orta Asya’ya Enver Paşa, 3 cilt, 1970-72) ve Adnan Menderes (Menderes’in Dramı, 1969) ile son bulmuştur. Şevket Süreyya Aydemir yaklaşık yüz yıllık modernleşme sürecini biyografi formunda anlatmıştır. Yayınlanan biyografiler bütünü hala kendi alanında güncelliğini ve orijinalliğini korumaktadır. Bu on ciltlik külliyat, araştırmacılar ve tarihi merak eden okur için temel başvuru kaynağı olma özelliğini korumaktadır. Aydemir, belgelere dayandırdığı biyografilerinde, genel okuyucu gözetecek bir kurgu ve dille etkileyici bir üslup oluşturmuştur. Bütün bunlara rağmen bu biyografilerin hak ettikleri ilgiyi gördüğünü söylemek zordur. Bu bildirinin amacı Tek Adam kitabından hareketle, Şevket Süreyya’nın Cumhuriyet Dönemi tarih yazımına biyografi türünde sağladığı katkıyı ortaya koyabilmektir. Tek Adam kitabının, Atatürk biyografileri genelinde temel ve öncü bazı vasıfları üzerinde durulacak, aynı zamanda resmi bir tarih yazımının oluşum sürecindeki rolü irdelenecektir. Sonuç olarak bildiri, (yazılmasının üzerinden yaklaşık elli yıl geçtikten sonra bile) önemli bir biyografik metin olarak kabul gören Tek Adam’ın, Cumhuriyet dönemi tarih yazımı bağlamında taşıdığı imkân ve potansiyelin ne olduğunu aydınlatmaya çalışacaktır.
Keywords
Abstract
Şevket Süreyya Aydemir (1897-1976) is a highly influential bureaucrat and intellectual of One Party Period. He worked for preparing the ideologic basis of Turkish Reforms with Kadro journal, issued between 1932 and 1934, and maintained his views throughout 1960s in Yön journal. He attempted to put his thoughts he supported during Kadro years into practice as a high level bureaucrat in İsmet İnönü period. He was suspended from his office with Demokrat Parti (Democratic Party) government, in other words, he was dismissed from ruling class. Şevket Süreyya concentrated on his biographic studies (after writing his autobiography Suyu Arayan Adam [The Man Looking for Water]) in mid-1950s. The serial which started with Mustafa Kemal Atatürk (Tek Adam [The Man], 3 Volumes 1963-65), continued with İsmet İnönü (İkinci Adam, [Second Man], 3 Volumes, 1966-1968), Enver Paşa (Makedonya’dan Orta Asya’ya Enver Paşa [From Macedonia to Central Asia Enver Pasha, 3 Volumes, 1970-72), and lasted with Adnan Menderes (Menderes’in Dramı [Tragedy of Menderes], 1969). Şevket Süreyya Aydemir rendered almost one-hundred-year modernization process of Turkey in biography genre. The complete series of biographies are still considered actual and original. This collection consisting of ten volumes still continues to be basic reference source for researchers and for those who are interested in history. Aydemir, who highly relies on authentic documents, builds a structure suitable for general readership and an influential style. Tough, it is hard to allege that these biographies are duly acknowledged. This article aims to set the contribution of Şevket Süreyya in biography style based on his masterpiece, Tek Adam (The Man). In this article some basic and pioneering features of Tek Adam will be examined in the context of Atatürk biographies, and its role in official historiography will be analyzed. As a result, the article will attempt to determine the potentials of Tek Adam [The Man] (although it has been over fifty years since it was first published) within the frame of Republic period historiography.