Author:
Abstract
İslam Kültüründe, bir kelimenin, cümlenin, mısra veya bir beytin taşıdığı harflerin ebced hesabındaki sayısal karşılığından yararlanarak önem verilen bir olayın tarihini gösterme sanatına “tarih düşürme sanatı” denir. Bu sanat, şâirlerin elinde edebi bir nitelik kazanırken tarihlendirmeye dayalı olduğundan tarihe tanıklık da eden bir sanattır. Birçok tarihi olay, mimari eser, doğum ve ölüm şâirlerin kaleminden çıkan tarihler aracılığıyla geleceğe aktarılır. Zira tarih, toplumların başından geçenleri, felaketleri, savaşları, barışları insan eylemlerini konu edindiğinden edebiyat ile daha sıkı bir ilişkiler içinde olması kaçınılmazdır. Tarih bize doğrudan kronikler sunarken edebiyat, onun pek çok karanlık noktasını bir müellifin gözünden aydınlatır. Bir tarih kıtasından, mersiyeden veya kasideden hareketle dönemin tarihini tespit etmek, o döneme ait yaşam tarzının, olayların, sosyal çalkantıların değerlendirilmesinde edebiyat birinci derecede önem taşır. Bu çalışmamızda Diyarbakırlı şâir Lebîb Efendi’nin Divânı’nda yer alan bazı tarih düşürmelerden hareketle 18. yüzyıldaki bazı Diyarbakır valileri zamanında Diyarbakır vilayeti sınırları içinde yapılan imar çalışmalar, meydana gelen iki isyan ve bunların dışında Baba Süleyman Paşa isyanı, Bânûkî (Panukî) Aşireti ile Yezidî taifesinin cezalandırılması hakkında bilgi vermeye çalışacağız.
Keywords
Abstract
In Islamic culture, the art of showing the history of a significant event by making use of the numerical equivalent of the letters in Abjad numerals which is suggested by a word, phrase, verse or a couplet is called “isopsephy”. While, on the one hand, isopsephy gains a literary quality in the hands of poets, it also witnesses the history as it is based on dating. Many historic events, architectural works, birthes and deathes are transferred to the future. Through the dates coming from the pen of poets. It is inevitable that history is more closely related to literature as it is about human actions that pass through the societies, disasters, wars and peace. While history presents chronicles directly to us, literature illuminates many of its dark spots in the eyes of a writer. Literature is of primary importance in determining the history of a period from a history-based, maritime or chronological point of view, the life style, events, social fluctuations of that turn. In this paper, our purpose is to give some information about construction studies within the borders of Diyarbakır province and two rebellions which took place in the city of Diyarbakır as well as Baba Suleiman Pasha revolt, Bânûkî (Panukî) and Yezidî tribal revolts, all of which came about at the time of some governors of Diyarbakır in the 18th century, with reference to the isopsephy in the Diwan of Lebîb the poet.