Author:
Abstract
Bu araştırmada, ilk olarak ilgili inceleme metni olan Fakr-nâme dolayısıyla "fakr" kelimesinin sözlüksel anlamı ve tasavvuftaki karşılığı verilmiştir. Daha sonra bu eser üzerinde kimlerin çalışmış olduğuna değinilerek eserin muhteviyatı hakkında bilgi verilmiştir. Eserle ilgili gerekli açıklamalar yapıldıktan sonra deyim ve deyim fiilin ne demek olduğu üzerinde durulmuştur. Farklı araştırmacıların deyim fiil için nasıl açıklamalar getirdiği dile getirilmiş ve devamında Fakr-nâmede geçen deyim fiiller tespit edilmiştir. Fakr-nâmede hangi yardımcı fiillerle deyim fiillerin kurulduğu alt başlıklar altında sınıflandırılmıştır. Çok zengin bir hacme sahip olmamakla beraber, Fakr-nâme ile 16. yüzyıl Orta Türkçesinin bir kolu olan Çağatay Türkçesi metinlerinde isim+yardımcı fiil kuruluşunda hangi deyim fiillerin var olduğu ortaya konmaya çalışılmıştır. Deyim fiil kuruluşunda hangi fiillerden sıklıkla veya daha az yararlanılmıştır? Deyim fiil içerisinde bir defa geçtiği gözlemlenen fiiller hangileridir? Söz dizimsel açıdan bakıldığında fiil yanında tek mi yoksa daha fazla unsurlu kuruluşlar mı bulunmaktadır? Bu gibi sorulara yanıt verilmeye çalışılmaktadır. Ayrıca bu dil birliklerindeki isim unsurlarının dili incelenmiş; Türkçe, Arapça, Farsça oluşuna göre sınıflandırılmıştır. Çalışmanın son konu başlığı ise eserde yer alan deyim fiil kuruluşlarının günümüz Türkçesindeki yansımalarıdır. Neticede, Türk dilinin zengin ifade gücünü yansıtan deyim fiillerin Orta Türkçe dönem metinlerinden Fakr-nâmedeki karşılıkları ve bunların kaç unsurdan oluştukları gösterilerek söz varlığı ve söz dizim çalışmalarına küçük de olsa katkı sağlanmıştır.
Keywords
Abstract
In this study, due to fakr-name which is examination text, firstly lexical meaning of “fakr” word was meant. And this word’s the sense of mysticism was mentioned. It was focused on who worked on this work. Further information was given about the content of the work. After making the necessary explanations about the work, it was emphasized that what is the expression and what is the phrase. The explanations of the idioms of different researchers have been addressed. After that idioms at work have been found. It is classified under the subheadings n which the verb phrases are established. In the 16th century Turkish, the idioms of the name+ auxiliary verb were revealed. For this purpose, it is aimed to make a contribution to the examination of the vocabulary related to the idiomatic acts in the Middle Turkic. What is the idiom verb more or less beneficial than the ones in the establishment? What are the actions that once passed within the phrase? What examined syntactically, is there more than one thing in addition to the verb? It has tried to provide answers to questions like these. Also examined was the language of name elements in this linguistic unity. It is classified according to Turkish, Arabic, Persian. The final topic of the work is the reflections of the idiomatic institutions in the present day in Turkish. After all, the idiosyncratic forms of the Turkish language’s rich expression power were found in the middle Turkish text. By showing how many elements and deeds are formed by idioms, they have contributed to speech existence and syntax studies in a small way.