Author:
Abstract
Paris’te Auguste Comte’un pozitivizminden etkilenen Ahmet Rıza Bey, pozitivist akımı Türkiye’ye taşıyan kişidir.Pozitivizmin Rıza Bey’i bu denli etkilemesinin temel sebebi, Comte’un 1789 İhtilâli sonrası Fransız toplumu için yaptığı çözümlemenin, 19.y.y. Osmanlı toplumunun tahlili için uygun olduğunu düşünmesidir. Comte, İhtilâlden sonra Fransız toplumunun karşılaştığı temel sorunun İhtilâlin yol açtığı manevi boşluktan kaynaklandığını düşünerek, bu sorunun entelektüel ve ahlaki bir önderlikle aşılabileceğine inanmış, değişen toplum hayatına yön verme eğiliminde düzen ve ilerleme formülünü esas almış, ihtilâlciliği reddederek ilerlemenin ancak düzen içerisinde gerçekleşebileceğini vurgulamıştır. Bir bunalım dönemi geçiren Osmanlı toplumunun yeni bir sarsıntıya dayanamayacağını düşünen Ahmet Rıza’ya Comte’un akılcı ve evrensel ilkelere göre kurulmuş bir pozitif toplum ütopyasının yön verdiği pozitivist siyaset öğretisi cazip gelmiştir.
Keywords
Abstract
Having been affected by Auguste Comte’s positivism in Paris, Ahmet Rıza Bey is the person who brought this positivist movement to Turkey. The main reason why positivism affected Rıza Bey so deeply was the fact that he thought that the analysis of Comte for the French society after the 1789 Revolution was also applicable for an analysis of the Ottoman society in the 19th century. Comte, who thought that the basic problem the French society encountered after the Revolution stemmed from the spiritual gap caused by the Revolution itself, believed that this very problem could be overcome through an intellectual and moral leadership, and considered the order and progress formula as the basis for the tendency to give shape to the changing societal life, and maintained – in an effort to reject revolutionism – that progress could only be achieved through an order. A positivist political doctrine guided by a positive society utopia based on the universal and rationalist principles of Comte was alluring for Ahmet Rıza, who thought that the Ottoman society which had already passed through a depression period could not take a further depression.