KIRGIZ KÜLTÜRÜNDE SOVYET EĞİTİMİ KAYNAKLI BİR ÖTEKİLEŞME SORUNU: AŞIM CAKIPBEKOV'UN ‘SAGIN’ ADLI HİKÂYESİ ÖRNEĞİNDE
Author :
Abstract
Türkistan coğrafyasında Sovyet Rusya eliyle gerçekleştirilen asimilasyon çabalarının bir aracı olarak eğitimin kullanıldığı bilinen bir gerçektir. Kimliklerinden ve toplumlarından kopararak başka bir insana dönüştürülen bireyler eliyle yeni bir toplum inşa etmek isteyen Rusların bu çabalarını çoğu zaman o toplumun yazarları eserleriyle ifşa eder. Aşım Cakıpbekov da Sagın hikâyesi ile bu ötekileştirme sürecine maruz bırakılan Kırgız halkına değerlerine sahip çıkması gerektiğini hatırlatmaya çalışır. Yazar, okuru karşısında gerçekçi ve tarafsız bir tutum takınmak adına hikâyede günlük metinlerinin tekniğini kullanır. Böylece ötekileşme sürecini deneyimleyen kahramanla okurun arasına üçüncü bir kişinin girmesi ve anlatılanların bu üçüncü şahsın sübjektif yorumu olduğu izleniminin oluşması engellenir. Çalışmada, ele alınan hikâye üzerinden Kırgız Türklerinin Sovyet Rusya’nın ideolojik eğitimi ile ait oldukları toplumların değerlerinden koparılışını ve ötekileştirilmesini anlatmak amaçlanmaktadır. Edebî eserlerin ve özellikle hikâyelerin sadece okura keyifli vakit geçirmek amacıyla yazılmadığı, üretildikleri dönemin hayatından gerçek izler taşıdığı gerçeğinden hareket edilerek bu örnek hikâye üzerinden bir sosyal problemin değerlendirmesi yapılmaktadır.
Keywords
Abstract
It is a known fact that education is used in Turkestan geography as a means of assimilation efforts carried out by Soviet Russia. Aşım Cakıpbekov tries to remind the Kyrgyz people who have been subjected to this marginalization process with the story of Sagın, that they should protect their own values. The author uses the technique of daily texts in the story in order to take a realistic and impartial attitude towards his readers. Thus, a third person narrator enters between the hero and the reader who experiences the marginalization process, by this way the impression that the narrative is subjective interpretation of this third person is prevented. This study, it is aimed to reveal the detachment and marginalization of Kyrgyz Turks from the values of the societies to which they belong with the ideological education of Soviet Russia.
Keywords
- Bacaklı, Yılmaz. (2017). Abay Kunanbayev’in Nasihatler Adlı Eserinde Toplumsal Eleştiri Aracı Olarak İroni. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, C.6, S.2, s. 1137 – 1149.
- Cakıpbekov, Aşım. (2009). Biz Babasız Büyüdük. (Çev. Orhan Söylemez- Kemal Göz). Ankara: Bengü Yayınları. (2. Baskı)
- Göz, Kemal. (2004). Aytmatov’un Gölgedeki Mütercimi. Cengiz Aytmatov, Doğumunun 75. Yılı İçin Armağan, içinde, s.108-120. Bişkek: Kırgızistan - Türkiye Manas Üniversitesi Yayınları.
- Göz, Kemal. (2015). Kırgız Edebiyatında Sosyalist Realizmin Yeniden Yorumlanması Üzerine. Gazi Türkiyat, S.17, s.99-112.
- Кадырманбетова, Айнура. (2017). Алтымышынчылардын «Айгашкасы». http://ruhesh.kg/2017/10/25/ajnura-kadyrmanbetova-altymyshynchylardyn-ajgashkasy/, Erişim Tarihi: 15.06.2019.
- Karabulut, Ferhat. (2009). İktidar ve Meşrulaştırma Mücadelesinin Odağı Orta Asya: Sovyetlerin Dil ve Eğitim Politikaları. Bilig, S.50, s.65-96.
- Korkmaz, Ramazan. (2016). Aytmatov Anlatılarında Ötekileşme Sorunu ve Dönüş İzlekleri. İstanbul: Kesit yayınları (4. Baskı)
- Özgen, Nurcan. (2014). Yirminci Yüzyılın İlk Yarısında (1900-1950) Kırgız Edebiyatı Tarihi. Ankara: TDK Yayınları. (1. Baskı)
- Söylemez, Orhan – AŞLAR, Halit. (2009). Çağdaş Kırgız Hikâyeleri Antolojisi. Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları.
- Somuncuoğlu, B. Tümen. (2006). Türkistan’da Eğitim (1865-1917) ve Çarlık Rusya’sının Sosyo-Politik Açıdan Eğitime Yaklaşımı. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara.
- Şengül, Abdullah. (2007). Edebiyatta Ötekilik Meselesi ve Türk Edebiyatında 'Öteki'. Karadeniz Araştırmaları Dergisi, S.15, s.97-116.
- Türkoğlu, İsmail. (2016). Stalin Döneminde Aydın Olmak, (Ed. A. Kara-Z. Yaman) Sovyet Tarih Yazımı ve Kazakistan Tarihinin Meseleleri Sempozyumu Bildiriler Kitabı, içinde, s.205-209. İstanbul: TDBB Yayınları.
- Ünaldı, Halime. (2011). Türk Romanı ve Yabancılaşma: Bir Edebiyat Sosyolojisi Denemesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Konya.
