Author :
Abstract
II. Mahmud’un başlattığı yeniliklerin devamı olan Tanzimat devri I. Meşrutiyetin ilan edildiği 1876 yılına kadar sürmüştür. Tanzimatçılar, merkezde ve eyalet idaresi içinde klasik kurum ve usullerin ıslahı ile işe başlamışlardır. Tanzimat Fermanı’nın getirdikleriyle beraber eğitim sitemi de yenilenmeye ve değişmeye gitmiştir. 1839'da Tanzimat Fermanının ilan ile eğitim ve öğretim kurumlarının ıslahı hızlandı. 1856'da ilan edilen "Islahat Fermanı" ile yapılan yenileşme hareketleri sonucunda 1857'de "Maarif-i Umumiye Nezareti" kuruldu. Bu kuramım ilk önemli çalışması 1859'da Mülkiye Mektebinin kurulması ile gerçekleştir. 1869'da Türk Eğitim Tarihi açısından çok önemli bir atılım olan "Maarif-i Umumiye Nizamnamesi" yürürlüğe girmiştir. Bu nizamname ile merkez ve taşra teşkilatlarının işleyiş ve içerikleri belirlendi. Nizamname ile "Darul Muallimin" (Erkek Öğretmen Okulu) için Sıbyan, Rüştiye ve İdadi şubeleri kuruldu. 1870 yılında kız öğretmen okulu (Darul Muallimat) kurulmuştur. Tanzimat döneminde, mesleki ve teknik öğretim ve eğitim alanında plansız da olsa bazı girişimler yapılmıştır. Tanzimat döneminde mesleki ve teknik öğretim alanında daha önemli girişimler erkek ve kız teknik öğretim ve eğitim konusunda yapılmıştır. 1856 tarihli Islahat Fermanının getirdiği hükme göre, azınlıklar cemaat olarak okullar açma ve geliştirmeye izinli sayılmışlardır. Tanzimat döneminde Osmanlının yaptığı özel öğretim, açtıkları okullar hakkında bilgi bulunmamıştır. Girişimler varsa da bunların henüz çok az olduğu sanılmaktadır. Tanzimat ile beraber Tıbbiye ve daha sonra kurulan öteki teknik ve mesleki okullar kapılarını azınlık çocuklarına da açmışlardır. Tanzimat döneminde yasal düzenlemelerin ve kendilerine tanınan imkanların etkisiyle azınlık okulları büyük bir gelişme göstermişlerdir. Osmanlı ülkelerinde varlıkları yüzyıllar öncesine giden yabancı okullar Tanzimat döneminde sayıca birden çoğalmaya ve etkileri artmaya başlamıştır. Bu çalışmada, Tanzimat Döneminde eğitim de yapılan yenilikler ve kurumlar ele alınmış ve bunlar üzerinden meşrutiyet dönemine devredilen öğretim yapısı irdelenmeye çalışılmıştır.
Keywords
Abstract
II. The period of Tanzimat, the continuation of the innovations started by Mahmud, continued until 1876, when the First Constitutional Monarchy was announced. Tanzimatcılar started with the improvement of classical institutions and procedures in the center and state administration. Along with the Tanzimat Edict, the education system has also been renewed and changed. In 1839, the declaration of the Tanzimat Edict accelerated the rehabilitation of the educational and training institutions. As a result of the renewal movements with the "Reform Edict" announced in 1856, "Ministry of Education" was established in 1857. The first important work of this theory was carried out in 1859 with the establishment of the Mülkiye Mekteb. In 1869, "Maarif-i Umumiye Ordamname", which is a very important breakthrough for Turkish Education History, came into force. With this regulation, the operations and contents of central and provincial organizations were determined. With the Regulation, Sıbyan, Rüştiye and İdadi branches were established for "Darul Muallimin" (Male Teacher School). A girls' school (Darul Muallimat) was established in 1870. During the Tanzimat period, some attempts were made in the field of vocational and technical education and training, albeit unplanned. In the Tanzimat period, more important initiatives in vocational and technical education were made on technical education and training for boys and girls. According to the ruling of the Reform Edict of 1856, minorities were allowed to open and develop schools as communities. During the Tanzimat period, there was no information about the private education of the Ottoman Empire and the schools they opened. Although there are attempts, they are thought to be very few. Along with Tanzimat, Medicine and other technical and vocational schools established later opened their doors to minority children. During the Tanzimat period, minority schools showed a great improvement due to the legal regulations and the opportunities provided to them. Foreign schools, the existence of which went back centuries in the Ottoman countries, began to multiply and increase in number during the Tanzimat period. In this study, the innovations and institutions in education during the Tanzimat Period were discussed and the teaching structure transferred to the constitutional period was tried to be analyzed.
Keywords
- Akkuyat, Ülker (1984), Enderun Mektebi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
- Akyüz, Yahya (2001), Türk Eğitim Tarihi, Pegem Yayınları, İstanbul.
- Aslantürk, Arzu Yılmaz (2018), “Tanzimat SonrasıOsmanlı Şehirlerinde Taşrada Yerel Hizmetlerin Yeniden Örgütlenmesi”, Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, c. 10, s. 141-150, Ankara.
- Baytal, Yaşar (2000), Tanzimat ve II. Abdülhamid Dönemi Eğitim Politikaları, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, s. 24-25, Ankara.
- Berkes, Niyazi (2007), Türkiye’de Çağdaşlaşma, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
- Bozkurt, Esra(2015), “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Örgün Eğitim Kurumlarında Ahlak Eğitimi”, KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, s. 91-122, Kahramanmaraş.
- Büyükkarcı, Süleyman (1999), İngiliz Okulları ve Tarihi Gelişimi, Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi, (Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırma Dergisi), s. 147-210, Konya.
- Çiydem, Erol, “Tanzimat Dönemi Eğitim Islahatının: Maarif-i Umumiye Nizamnamesine Dair Mazbata (Esbab-ı Mucibe Lahiyası)”, Turkish History Education Journal, İstanbul, 2018, s. 509-531.
- Deli, Ali Mert (2017), Tanzimat Döneminde Eğitim ve Öğretime Genel Bir Bakış, Kırıkkale Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Türkçe Eğitimi Bölümü, s. 1-17, Kırıkkale.
- Doğan, İsmail (1991), Tanzimat Dönemi Azınlıklar Eğitimi ve Bazı Tespitler, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, c. 24, s. 461-171, Ankara.
- Duran, Alev (2018), Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Eğitim (1876-1923), Hiper Yayınları, İstanbul.
- Erdem, Gazi (2010), “Islahat Fermanı’na Yeniden Bir Bakış”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi s. 327-348, Ankara.
- Erdoğan, Aynur(2010), “Tanzimat Döneminde Yurtdışına Öğrenci Gönderme Olgusu ve Osmanlı Modernleşmesine Etkileri”, İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, s. 121151, İstanbul.
- Erdoğdu, Teyfur (1995), Maarif-i Umumiyye Nezareti Teşkilatı, İstanbul Üniversitesi Siyaset Bilim Dalı, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), s. 183-247, İstanbul.
- Ergin, Osman (1977), Türkiye Maarif Tarihi, Eser Kültür Yayınevi, c.1, İstanbul.
- Gündüz, Tufan (2016), Osmanlı Teşkilat Tarihi El Kitabı, Grafiker Yayınları, Ankara.
- Güzey, Ahmet Rıfat (20147), Osmanlı Devleti’nde Yabancılar ve Okullaşma Çabaları, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Dergisi, c. 6, s. 69-89, Kastamonu.
- Haydaroğlu, İlknur Polat (1990), Osmanlı İmparatorluğu’nda Yabancı Okullar, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
- İnalcık, Halil, Seydanlıoğlu, Mehmet (2019), “Tanzimat”, Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara.
- Kekil, Süleyman, Eyicil, Ahmet (2018), “Kuleli Vakası’nın Hazırlayıcısı Olarak Tanzimat ve Islahat Fermanları”, Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, Eskişehir.
- Kına, Mehmet (2006), Tanzimat Döneminde Eğitimde Çağdaşlaşma Hamlesi ve Öğretmen Yetiştirme Sistemi, Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, s. 1-131, Eskişehir.
- Koç, Raşit (2007), “Tanzimat ve Meşrutiyet Dönemi Aydınlarının Türk Dilinin Eğitimine ve Yapısına Bakışlar”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, s. 11-25, Erzurum.
- Koçer, Hasan Ali (1991), Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi, Milli Eğitim Basımevi, Ankara,
- Kodaman, Bayram (1991), Abdülhamit Dönemi Eğitim Sistemi, TTK, Ankara.
- Lewis, Bernard (2015), Modern Türkiye’nin Doğuşu, (Çev. Babür Tuna), Arkadaş Yayıncılık, Ankara.
- Okumuş, Ejder (2005), “Tanzimat Dönemi’nde Eğitimde Laikleşmenin İşaretleri”, Değerler Eğitimi Dergisi, s. 143-162, İstanbul.
- Okumuş, Ejder(1999), Türkiye’nin Laikleşme Sürecinde Tanzimat, İnsan Yayınları, İstanbul.
- Soydan, Tarık, Tüncel, Mahmut(2013), “Osmanlı’da İlk Yenileşme Döneminde Eğitimin Kurumsal ve Yönetsel Yapısının Oluşumu ve Gelişimi”, Milli Eğitim Dergisi, s. 110125, Ankara.
- Şahin, Adem Ali (2015), Tanzimat’tan Cumhuriyet’te Kadar Eğitim Sistemi, Yönetimi ve Denetimi, Sabahattin Zaim Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, (yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi), s. 1-118, İstanbul.
- Taşdemirci, Ersoy (2001), “Türk Eğitim Tarihinde Azınlık Okulları ve Yabancı Okullar”, Erciyes Üniversitesi SBE Dergisi, Kayseri.
- Tuna, Orhan (1972), Türkiye’de Mesleki ve Teknik Öğretim, Türkiye İşveren Sendikası, Ankara.
- Ürekli, Fatma (2002), “Tanzimat Dönemi Osmanlı Eğitim Sistemi ve Kurumlar”, Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, s. 382-405,
- Yanar, İsa (1996), Tanzimat Dönemi Eğitim Sistemi ve Yeniden Yapılanma Çabaları, (Bilim Uzmanlığı Tezi), (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 1-178, Malatya.
- Yazıcı, Abdulkadir (2010), Türkiye’de Azınlık ve Yabancı ve Türk Özel Okulları, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırma Enstitüsü, Türk Tarihi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, s. 1-155, İstanbul.
- Zengin, Zeki Salih (2008), “Tanzimat ve Sonrası Dönemde Osmanlı Toplumunda Gayrimüslimler ve Din Eğitimi”, Değerler Eğitimi Dergisi, s. 139-171, Adana.
