Author :
Abstract
Ebul Kasım Firdevsi tarafından 11. yüzyılın başında yazılan Şehname, yazıldıktan sonra zaman içerisinde ün kazanan bir eser olmuştur ve resimli nüshaları yapılmaya başlamıştır. Şehname’nin günümüzde dünya müzelerinin ve kütüphanelerinin koleksiyonunda pek çok resimli nüshası bulunmaktadır. Bu nüshalardan biri de Staatsbibliothek zu Berlin’in- Preussischer Kulturbesitz, Orientabteilung’de, 1489 tarihli Ms. or. fol. 4255’dir. Eser 15. yüzyılın sonunda İran ve çevresine Akkoyunlu devletlerinin (1340-1514) hâkim olduğu dönemi ifade eden Türkmen dönemine tarihlendirilmektedir. Döneme ait kitaplar yapılan araştırmalarda “ticari” kavramı ile birlikte değerlendirilmiştir. Böylece aynı türdekilerin birbirine benzedikleri düşüncesini oluşmuştur. Ms.or.fol.4255 de bu düşünceye dahil edilmektedir. Bununla birlikte, “ticari” olarak hazırlandığı düşünülen her bir nüshayı kendi içinde değerlendirmek, benzerliklerinin yanı sıra eserin sahip olduğu özgünlüğü ortaya çıkmasını sağlayacaktır. Kitabın, tasarımının tamamlayıcısı olan cildi ve resimli, resimsiz sayfalarındaki düzeni farklılığını ortaya koyarken, resim-metin ilişkisi ve sahnelerdeki yorumlar özgünlüğü belirginleştirecektir. Bu bağlamda Ms. or. fol. 4255’in bu çalışmada incelenmesi ve özgün taraflarının ortaya konulması sağlanacaktır.
Keywords
Abstract
Shahnama, written by Abu'l Qasim Firdausi at the beginning of the 11th century, became a famous work in time after it was written and its illustrated copies began to be made. Shahnama’s today, many illustrated copies are available in the collections of world museums and libraries. One of these copies is Ms. or. fol. 4255, dated 1489, in the Staatsbibliothek zu Berlin- Preussischer Kulturbesitz, Orientabteilung. The work is dated back to the Turcoman Era, which refers to the era when Iran and its surroundings were dominated by the Aqqoyunlu Principality (1340-1514) at the end of the 15th century. The books of the period have been evaluated with the concept of "commercial" in researches. Thus, it was thought that the same species are similar to each other. Ms.or.fol.4255 is also assessed within the scope of this thought. However, evaluating each copy which is thought to have been prepared as “commercial" within itself will reveal its similarities as well as the originality the work has. While the binding which is the complement of the design of the work and the layout on the pages with pictures or without pictures reveal the difference, the picture-text relationship and the interpretations of the scenes will make the originality apparent. In this context, it will be ensured to analyse Ms. or. fol. 4255 in this study and reveal its authentic aspects.
Keywords
- Abdullaeva, F. ve Melville, C. (2008). The Persian Book of Kings: Ibrahim Sultan's Shahnama. London: University of Oxford.
- Akimushkin, O.F. ve Ivanov. A. (1979). The Art of Illumination, B. Gray (Ed.). The Arts of the Book in Central Asia, 14th- 16th Centruies, United States of America: Shambhala Publications. 35 – 59.
- Atılgan, S. (2000). 15. Yüzyıl Karakoyunlu Türkmen Minyatürleri (2 cilt). Yayımlanmamış Doktora Tezi: İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Aydın, D. (2019), Şiraz Nakkaşhaneleri ve Resimli Şehnameler (1470-1500). Yayımlanmamış Doktora Tezi: Ankara: Hacettepe Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Aydın, D. (2020), Bir El Yazma Üretim Merkezi Olarak Şiraz ve Resim Üslubunun Türkmen Dönemindeki Dönüşümü, Artuklu İnsan ve Toplum Bilim Dergisi, Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Yayını, 5/ 1, 82-89.
- Brend, B. (2010). Muhammed Juki’s Shahnama of Firdausi. London: The Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland Philip Wilson.
- Çağman, F. ve Tanındı, Z. (1979). Topkapı Sarayı Müzesi İslam Minyatürleri. İstanbul: Güzel Sanatlar Matbaası.
- Duran, G. (2012). Tezhip Sanatının Kullanım Alanları, Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 41, 63 – 65.
- Firdevsi. (2009). Şahnâme. (N. Lugal Çev). İstanbul: Kabalcı Yayınları.
- Firdevsi. (2016). Şahnâme II. (N. Yıldırım Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınları.
- Grabar, O. ve Blair, S. (1980). Epic Images and Contemporary History: The Illustrations of the Great Mongol Shahnama. Chicagoand London: University of Chicago Press.
- İnal, G. (1972). Topkapı Sarayı Müzesindeki Şehname Yazmalarının Minyatürleri Üzerinde Analitik Bir Çalışma. İstanbul: Doçentlik Tezi.
- İnal, G. (1995). Türk Minyatür Sanatı, Başlangıcından Osmanlıya Kadar. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
- Kanar, M. (2010), Şâhnâma, Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 38, 289-290.
- Kut,G. ve Bayraktar, N. (1984). Yazma Eserlerde Vakıf Mühürleri, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Kültür Eserleri Dizisi.
- Kühnel, E. (1964-65). History of Miniature Painting and Drawing. A. U. Pope (Ed.). A Survey of Persian Art from Prehistoric Times to the Present, 5, London and New York: Oxford University Press, 1829-1897.
- Lentz, T. W. ve Lowry, G. D. (1989). Timur and the Princely Vision: Persian Art and Culture in the Fifteenth Century. Washington: Arthur M. Sackler Gallery, Smithsonian Institution Press.
- Minorsky, V. (1964). The Older Preface to the Shah-nama, Iranica: Twenty Articles,– Publications of the University of Tehran, 775, 260-273.
- Raby, J. ve Tanındı, Z (1993), Turkish Bookbinding in the 15th Century, The Foundation of an Ottoman Court Style, (T.Stanley Ed.), Azimuth Editions.
- Robinson, B. W. (1958). A Descriptive Catalogue of the Persian Paintings in the Bodleian Library. Oxford: Clarendon.
- Robinson, B. W. (1967). Persian Miniature Painting from Collections in the British Isles. London :Her Majesty’s Stationery Office.
- Robinson, B. W. (1979). The Turkmen School to 1503. B. Gray (Ed.). The Arts of the Book in Central Asia, 14th- 16th Centuries, United States of America: Shambhala Publications.215-249.
- Robinson, B. W. (1991). Fifteenth-Centruy Persian Painting: Problems and Issue. New York University Press.
- Simpson, M. S. (1979). The Illustration of an Epic: The Earliest Shahnama Manuscripts. New york ve London: Garland Publishing.
- Simpson, M. S. (2013), Shahnama Images and Shahnama Setting in Medieval Iran, Ferdowsi’s Shahnama Millennial Perspectives, (Ed. O.M. Davidson ve M.S. Simpson), United States of America: Harvard University Press.
- Stchoukine, I., Flemming, B., Luft, P., Sohrweide, H., (1971), Illuminierte Islamische Handschriften, Wiesbaden:Franz Steiner Verlag Gmbh.
- Sümer, F. (1989), Akkoyunlular. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 2. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 270-274.
- Tanındı (2008), Sultanlar, Şairler ve İmgeler: Şehnâme-i Firdevsi’nin Mukaddimesinin Resimleri, Uludağ Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9/15, 2008/2, Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi, 267-296.
- Tanındı, Z. (2012). Başlangıcından Osmanlıya Tezhip Sanatı. A. R. Özcan (Ed.). Hat ve Tezhip Sanatı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 243 – 283.
- Titley, N. M. (1983). Persian Miniature Painting: Its Influence on the Art of Turkey and India: The British Library Collections. London: British Library.
- Umur, S. (2011), Osmanlı Padişah Tuğraları, İstanbul: Cem Yayınevi.
- Uluç, L. (2006). Türkmen Valiler, Şirazlı Ustalar, Osmanlı Okurlar. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
- Wright, E. J. (2012). The Look of The Book: Manuscript Production in Shiraz 1303-1452, Washington: Freer Gallery of Art, Smithsonian Institution; University of Washington Press.
