Author :
Abstract
Osmanlı Devleti kuruluşundan itibaren fethedilen bölgelerdeki gayr-i müslim tebaaya karşı hoşgörülü davranmıştır. Tarihte Ermenilerin İstanbul’a nasıl yerleştiği konusunda kesin bilgiler yer almamaktadır. 384 yılında Ermenistan’ın Bizans ile İran arasında bölünmesinden sonra İstanbul’da bulunmaya başladıkları kabul edilmektedir. Pamukciyan’a göre 572’de İstanbul’da ilk Ermeni cemaati oluştu. Fatih Sultan Mehmed Bursa’da bulunan ermeni ruhani reisi Hovakim Yebisgobos’u İstanbul’a davet ederek, Samatya’da bulunan Rumlara ait Sulumanastır kilisesini de Ermenilere bağışladı. Sultan bu nakil ile Ermeni Patrikliğini de resmen kurmuş oldu. Böylece İstanbul Osmanlı Devleti içerisindeki bütün Ermenilerin rûhânî merkezi olmuştur. İstanbul’un fethedilmesiyle başlayan imar ve şehri yeniden canlandırma faaliyetleri ile gelen gayr-i müslimler İstanbul’un değişik noktalarına yerleştirildi. Bu makalede Anadolu’nun muhtelif yerlerinden getirtilen Ermenilerin İstanbul’da nerelere yerleştirildikleri ve nüfusları hakkında bilgilere yer verilecektir.
Keywords
Abstract
Since its establishment, the Ottoman State has been tolerant towards non-Muslim subjects in the conquered regions. There is no definite information about how Armenians settled in Istanbul in history. It is accepted that they started to be found in Istanbul after the partition of Armenia between Byzantium and Iran in 384. According to Pamukciyan, the first Armenian community was formed in Istanbul in 572. Mehmed the Conqueror invited the Armenian spiritual chief Hovakim Yebisgobos in Bursa to Istanbul and donated the Greek Sulumanastır church in Samatya to the Armenians. With this transfer, the Sultan officially established the Armenian Patriarchate. Thus, Istanbul became the spiritual center of all Armenians in the Ottoman Empire. The non-Muslims who came with the reconstruction and revitalization activities that started with the conquest of Istanbul were settled in different parts of Istanbul. In this article, information about where the Armenians brought from various parts of Anatolia were settled in Istanbul and their population will be given.
Keywords
- Çelebi Evliya, b. Derviş Muhammed Zıllî, Evliya Çelebi Seyahatnâmesi Topkapı Sarayı Bağdat 304 Yazmasının Transkripsiyonu, haz: Orhan Şaik Gökyay, 1. kitap, YKY. İstanbul 1996. Tekin, aynı tez, s.81, ayrıntılı bilgi için bakınız Stephan Gerlach, Türkiye Günlüğü 1577-1578, Editör,
- Kemal Beydilli, çev. Türkis Noyan, İstanbul 2007, c. II, s.s.327 Feridun Dirimtekin, Fetihten Sonraki İstanbul: ecnebi seyyahlara nazaran, İstanbul 1953, s.23 Julia Pardoe, Sultanlar Şehri İstanbul, çev: Banu Büyükkal, İstanbul 2009, s.7, 11
- Çelik Recep, “Osmanlı Bürokrasisinde Görev Yapan Ermeniler”, Hoşgörüden yol ayrımına Ermeniler Erciyes Üniversitesi- Nevşehir Üniversitesi Uluslar arası Sosyal Araştırmalar Sempozyumu, C.IV. Erciyes 2009.
- Çarkıyan Y.G, Türkiye Devlet Hizmetinde Ermeniler(1453–1953), Kesit yay. İstanbul 2006.
- Dirimtekin Feridun, Fetihten Sonraki İstanbul: ecnebi seyyahlara nazaran, İstanbul Fethi Derneği, İstanbul 1953. Dabağyan Levon Panos, Türkiye Ermenileri Tarihi, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul 2006.
- Eryılmaz Bilal, Osmanlı Devletinde Gayri Müslim teb‘anın Yönetimi, Risale yay. İstanbul 1990.
- Göyünç Nejat, “ Osmanlı İmparatorluğunda Ermeniler” , Türkler, , C.10 Ankara 2002.
- Hançer Elmon, “Üsküdar Ermeni Cemaati Tarihinde Bir Gezinti”, Üsküdar Sempozyum 23–25 Mayıs 2003, haz: Zekeriya Kurşun, Ahmet Emre Bilgili, Celil Güngör, Kemal Kahaman, C.I, İstanbul 2004.
- İncicyan P.G, XVII. Asırda İstanbul, İstanbul Fethi Derneği, İstanbul 1979.
- Külekçi Cahit, Sosyo-Kültürel Açıdan Ermeniler ve Türkler, Kayıhan yay. İstanbul 2010.
- Kevork Pamukciyan, İstanbul Yazıları, haz: Osman Köker, Aras yay. İstanbul 2001.
- Kömürciyan E. Ç, İstanbul Tarihi: XVII. asırda İstanbul, trc: Hrand D. Andreasyan, Eren yay. İstanbul 1988.
- Mantran Robet, İstanbul Tarihi, çev: Teoman Tunçdoğan, İletişim yay. İstanbul 2001.
- ____________, XVI-XVII. yüzyılda İstanbul’da Gündelik Hayat, trc: Mehmet Ali Kılıçbay, Eren yay. İstanbul 1991.
- ____________, XVII. yüzyılın ikinci yarısında İstanbul, trc: Mehmet Ali Kılıçbay- Enver Özcan, TTK, C.I Ankara 1990.
- Ölmez Adem, İstanbulda Sosyal Barışın Bozulması: İstanbul Ermeni Olayları ve Yahudiler, Kurteba kitap, İstanbul 2010.
- Pardoe Julia, Sultanlar Şehri İstanbul, çev: Banu Büyükkal, Türkiye İş bankası Kültür yay. İstanbul 2009.
- Türker Orhan, Galata’dan Karaköy’e Bir Liman Hikayesi, Sel yay. İstanbul 2000.
- Tekin Rahmi, Osmanlı Devletinde Gayrimüslimlerin Gündelik Yaşamları (1520 -1670 İstanbul örneği), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Doktora tezi, Erzurum 2008.
- Yediyıldız B, “Osmanlı Toplumu”, Osmanlı Devleti Tarihi, ed: Ekmeleddin İhsanoğlu, İstanbul 1999.
