Author:
Abstract
Zaman kavramları hayatımıza Türk dilinin en eski yazılı belgeleri olan Orhon Yazıtları ile birlikte girmiş ve günümüze kadar çeşitli şekil ve anlam değişikliklerine uğrayarak kullanılmaya devam etmektedir. Bu çalışmada, Türk dili ve edebiyatının yanı sıra Türk kültür tarihinin de en önemli eserlerinden olan Kutadgu Bilig metni içinde geçen Türkçe kökenli zaman ifade eden kavramlar üzerinde durulmuştur. Tespit edilen bu zaman kavramları, çağdaş Türk lehçelerinden Karluk grubunda yer alan Özbek Türkçesi ve Yeni Uygur Türkçesi sözlükleri incelenip o dillerde nasıl kullandığı hakkında da yeterli örnekler verilmiştir. Çalışmada tarama ve veri toplama yöntemleri uygulanarak zaman kavramları etimolojik açıdan değerlendirilmiştir. Metinlerde daha sık geçen zaman kavramlarının gelişimi için öncelikle Marcel Erdal’ın Old Turkic Word Formation adlı gramer kitabı ve bununla birlikte Clauson, Räsänen’in sözlükleri gibi birtakım etimolojik sözlükler incelenmiştir. İncelemenin ardından metin içinde geçen bu kavramlara beyitlerle tanık gösterilmiştir.
Keywords
Abstract
The use of time-related concepts has a long history dating back to the Orkhon Inscriptions which are the oldest written documents in the Turkic language. These concepts have evolved over time in terms of the form and meaning, and continue to be used till today. The focus of this study is on the time-related concepts of Turkish origin that are present in Qutadgu Bilig, which is widely regarded as one of the most significant works in Turkic language, literature, and cultural history. The study analysed the dictionaries of Uzbek and New Uyghur, which are part of the Qarluk group of contemporary Turkic dialects. Sufficient examples were provided to illustrate how these languages express time concepts. The evaluation of time concepts was conducted through etymological analysis, by using survey and data collection methods. To gain a deeper understanding of the tense concepts that frequently appear in the text, we referred to Marcel Erdal’s grammar book named “Old Turkic Word Formation” and consulted various etymological dictionaries, including Clauson and Räsänen’s dictionaries. Based on our analysis, we have showed these concepts in the text and presented them in couplets.