Author :
Abstract
Bu çalışmada, XVII-XVIII. yüzyıllar arasında yaşamış olan Türk Mûsikîsi’nin en büyük bestekârlarından Buhûrizâde Itrî’nin Irâk makamındaki Ağır Semâîsi incelenmektedir. Çalışmanın konusunu, eserin makam, usûl ve form ile ilişkilendirilerek güfte-beste ilişkisi yönünden analiz edilmesi oluşturmaktadır. Bu sebeple, analize hazırlık olması maksadıyla Irâk makamının XVII.-XVIII. yüzyıllardaki tarifi hakkında bilgi verilmiş, ayrıca eserin güftesi günümüz Türkçesine çevrilip, kısaca şerh edilerek mânâ yönünden anlaşılır olması sağlanmıştır. Güftenin vezni ile eserin usûlü arasındaki ilişki, eserin genel mânâsıyla beraber, güfte içinde geçen kelime anlamlarının ezgiye yansıması, eserde güftenin makam seçimine etkisi ve yapılan geçki ve kullanılan lafzî terennümlerin güftenin anlamıyla münasebeti, değerlendirmenin kapsamı içerisindedir. Sonuç olarak ulaşılan verilerde, bestekârın örnek olarak incelenen eserde, makam kullanımının, yaşadığı dönemdeki makam tarifine göre bazı farklılıklar içerdiği görülmüştür. Ağır Semâi formunda bugünkü bilinen kuralların dışında uygulamalar göze çarparken, usûl-vezin ilişkisini gözettiği ve güfte ile beste arasında ilişki kurduğu ortaya çıkmıştır.
Keywords
Abstract
In this study, AğırSemâi of Buhurizâde Itrî, one of the biggest composers of Turkish Classical Music and lived between the 17th-18th centuries, in IrakMakam will be analyzed. The subject of the study is analyzing the work in terms of makam, form and lyric-composition relationship. Thus, for preparing to the analysis, information about the description of the Irakmakam in the 17th-18th centuries will be given and the lyrics of the work will be translated into today’s Turkish and will be ensured to be understandable in terms of meaning by being explained briefly. The scope of the evaluation includes relation between the meter of the lyrics and tempo of the work, on the melodythe reflection of meanings ofthe words in the lyricstogether with general meaning, the effect of the lyrics on selecting makam in the work, and the relation between the meaning of the lyrics and singing gentlythe overage and used letter. In conclusion, it was seen from obtained informations that the makam usage of the composer in the work analyzed as an example has some differences from the makam description in his time. It was revealed that he regarded usûl-vezin relation and made relation between lyrics and composition while the practices beyond known rules were stood outin the form of AğırSemaî.
Keywords
- AKDOĞU Onur, Hüseyin Sâdeddin Arel Türk Mûsıkîsı Nazariyatı Dersleri, Kültür Bakanlığı Yayınları, 1993
- AREL, Saadettin, “Makamlardaki Duygu Unsuru”, Mûsıkî Mecmuası, İstanbul, 1952, sayı 49, 52.
- AYDEMİR, Yaşar, “Kasidede Muhteva Unsurları”, Gazi Üniversitesi Fen-Ed. Fak. Sosyal Bilimler Dergisi Cilt I, Ankara, 1996
- AYDEMİR, Yaşar, “Türk Edebiyatında Kasîde”, Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 22, 2002
- ÇIPAN, Dr. Mustafa, Derviş Avnî Güfte ve Şiir Mecmuası, Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları, Konya, 2000
- ÇIPAN, Yrd. Doç. Dr. Mustafa, Güfte İncelemesi I, Selçuk Üniversitesi Basımevi, Konya, 1999
- GÜLDAŞ, Dr. Saadet, Vurgu Ve Vurgulamaları ile Türk Mûsikîsinde Prozodi, Kurtiş Matbaacılık, İstanbul, 2003
- HATİPOĞLU Emrah, Mevlevî Âyinleri Makamlar ve Geçkiler, Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınevi, İstanbul, 2011
- İRDEN, Sühan, “Hammâmizâde İsmâil Dede Efendi’nin Mevlevî Âyînlerinde Makam ve Form Anlayışının Türk Din Mûsikîsine Etkileri”, DT, Ankara, 2012
- OTER, Serda TÜRKEL, “Klâsik Türk Mûsikîsi’nde Sözlü Eserlere Yönelik Olarak Yeni Bir Form Analizi Önerisi”, Turan-sam Dergisi, cilt: 10, sayı: 39, 2018
- ÖZALP, Dr. M. Nazmi, Türk Mûsikîsi Beste Formları, TRT Genel Sekreterlik Basım ve Yayın Müdürlüğü yayınları, Ankara, 1992
- ÖZKAN, İsmail Hakkı, Türk Mûsikîsi Nazariyatı ve Usûlleri”, Ötüken Neşriyat, Ankara, 2006
- ÖZTUNA, Yılmaz, Türk Mûsikîsi Ansiklopedik Sözlüğü, Orient Yayınları, Ankara, 2006
- POPESCU-JUDETZ, Eugenia, Tanbûrî Küçük Artin, Pan Yayıncılık, İstanbul, 2002
- TANRIKORUR, Cinuçen , Osmanlı Dönemi Türk Musikisi, A AjansTesisleri, İstanbul, 2003
- TIRIŞKAN, Ahmet Gürsel, Haşim Bey’in Edvârı, YLT, İTÜSBF, İstanbul, 2000
- TURA Yalçın, “Kantemiroğlu, Kitab’u ilm’i’-Mûsikî ‘alâ vechi’l-Hurûfât, Mûsikîyi Harflerle Tespit ve İcrâ İlminin Kitabı”, Yapı Kredi Yayınları, Cilt 1, İstanbul, 2001
- TURA, Yalçın, Tedkîk ü Tahkîk, Nâsır Abdülbâkî Dede, Pan Yayıncılık, İstanbul 2006
- Türkçe Sözlük, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Ankara, 1998
- YILMAZ LEVENDOĞLU, N.Oya, “XIII. Yüzyıldan Günümüze Kadar Varlığını Sürdüren Makâmlar ve Değişim Çizelgeleri”, DT, GÜFBE, Ankara, 2002
