BATILILAŞMA/MODERNLEŞME SÜRECİNDE KENTSEL KAMUSAL ALANLARIN DÜZENLENMESİNE YÖNELİK ÇALIŞMALAR VE KENTSEL DONATI ÖGELERİNE GENEL BİR BAKIŞ
Author :
Abstract
Tarihsel süreçte insanların, günlük yaşam içerisinde ihtiyaçlarını karşılamak üzere kent içinde kamusal alanları düzenleme çalışmaları görülmektedir. Kamusal alan insanların günlük eylemlerini ya da özel günlerdeki eylemlerini gerçekleştirdikleri, toplumu birbirine bağlayan ortak bir zemin olarak tanımlanmaktadır. Bu çaba içinde kamusal alanlarda kullanılmak üzere heykel, çeşme, kent mobilyası gibi bazı donatı öğeleri de ortaya çıkmıştır. Toplumun ortak yararını belirlemeye ve gerçekleştirmeye yönelik düşünce, söylem ve eylemlerin üretildiği ve geliştirildiği ortak toplumsal etkinlik alanına işaret etmek için kullanılan bir kavram olarak tanımlanan kamusal alanların düzenlenmesi ve bu alanlarda kullanılan ve günümüzde kent mobilyası olarak da isimlendirilen bu donatı öğeleri tarih boyunca imar hareketleri, tasarım akımları, politika, ekonomi, sosyo-kültürel değişimler gibi hareketlere bağlı olarak gelişim göstermiştir. Türkiye’de kentsel kamusal alanların düzenlenmeye başlanması ve kentsel donatı öğelerinin kullanılmaya başlanması Batılılaşma/ Modernleşme sürecinde yoğun bir şekilde görülmektedir. Bu çalışmada imar hareketleri, mimarlık akımları, sosyo-kültürel ve politik gelişmeler doğrultusunda Türkiye’de kentsel kamusal alanların biçimlenişi ve bu mekânları yaşatan öğeler olarak kamusal alanda kullanılan donatı öğelerinin gelişimi irdelenmiş bulunmaktadır.
Keywords
Abstract
It is seen that people try to organize public spaces in the city in order to meet their needs in daily life in the historical process. Public space is defined as a common ground where people perform their daily actions, or their actions on special occasions, connecting society. In this effort, some equipment items such as sculptures, fountains and urban furniture have also emerged for use in public spaces. Public spaces are a concept used to refer to the common area of social activity in which thoughts, discourses and actions are produced and developed to determine and realize the common good of society. The arrangement of these public spaces and the elements used in these areas, also called urban furniture today, have developed through history due to movements such as building movements, design movements, policy, economy, socio-cultural changes. The beginnings of the organization of urban public space and the introduction of urban equipment item is seen in an intensive way in Westernization/ Modernization process in Turkey. In this study, development movements, architectural movements, socio-cultural and political developments in Turkey in line with the formation of public spaces and the development of the elements used in the public space as living elements of these spaces are examined.
Keywords
- Akkoyunlu, K., (2007). “Sürdürülebilir Kent”, Kent ve Politika: Antik Kentten Dünya Kentine, Der: Ayşegül Mengi, Ankara, İmge Yayınevi, 11-26.
- Artukmaç, S., Türk İmar Hukuku. Ankara: Gürsoy Basımevi, 1957.
- Bahçeci, H., I., (2018). “Kent Mekânında Kamusal Alan: Rıchard Sennett Perspektifinde Bir İnceleme”, Memleket Siyaset Yönetim (MSY), Cilt 13, Sayı 29, Haziran 2018, 111-128.
- Boysan A., (2006). Mimar Gözünden Derlemeler.İstanbul: Mimarlar Odası Yayınları.
- Bozdoğan, S., (2002). Modernizm ve Ulusun İnşası. İstanbul: Metis Yayınları.
- Çelik, F.,( 2018), “Geç Osmanlı Dönemi Kentsel Mekanda Batılılaşma Etkileri: Konya Millet Bahçesi”, SUTAD Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 44, 331-350.
- Demirarslan, K.O. (2016). “Kentsel Gelişmenin Hava Kalitesi Üzerine Etkileri Ve Doğu Karadeniz Bölgesi Kentlerindeki Partikül Madde Kirliliği”, Karadeniz Araştırmaları, Kış 2016, Sayı 52,.27-55.
- Duru, B. (2005). “Avrupa Birliği Kentsel Politikası ve Türkiye Kentleri Üzerine”, Mülkiye Dergisi, Sayı:246,Cilt:XXIX, 59-76.
- Erdönmez, M. E., Akı, A., (2005).“Açık Kamusal Kent Mekanlarının Toplum İlişkilerindeki Etkileri”, Megaron, Cilt 1, Sayı 1, 67-87.
- Gürbüz, E., (2009), Tarih İçerisinde İstanbul’daki Mesire Olgusu ve Mesire Alanlarının Geçirdikleri Değişimin Kağıthane Mesiresi Örneği Üzerinden İrdelenmesi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü: (yayımlanmamış yüksek lisans tezi).
- Gürkan, Ü. Ç.. (2019).“Erken Cumhuriyet Döneminde Kamusal Mekânda Modernliğin Temsili: Isparta Kenti Örneği”, TÜBA-KED 19/2019, 145-158.
- Gürkaş, T. (2009). “Bir Mimarlık Tarihi Alanı Olarak Türkiye’de Peyzaj Mimarlığı Tarihi ve Peyzaj Mimarlığı Devlet İdeolojisi İlişkisi”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt 7, Sayı 13, 171-190.
- Kaypak, Ş., (2014), “Atatürk’ün Kent Ve Kentleşmeye Bakışı; Örnek Olay: Ankara’nın Kentleşmesi”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Mustafa Kemal University Journal of Graduate School of Social Sciences Yıl/Year: 2014 Cilt/Volume: 13 Sayı/Issue: 27, 349-365.
- Kedik, A.,S., (2011). “Kamusal Alan, Kent ve Heykel İlişkisi”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 11, S. 1, 2011, 229-240.
- Keleş, R., (1978). 100 Soruda Türkiye’de Kentleşme, Konut Ve Gecekondu. İstanbul: Gerçek Yayınları.
- Keleş, H. (2001). “Vakfiyelere Göre XV. Yüzyılda Bursa’da İmar Faaliyetleri”, G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt 21, Sayı 1, 177-188.
- Keleş, R. (2002). Kentleşme Politikası. Ankara: İmge Kitapevi Yayınları.
- Memlük, Y. (2009). “Bulvarın Yeşil Parçaları” (ed. H. Çağatay Keskinok), Cumhuriyet Devrimi’nin Yolu: Atatürk Bulvarı, Ankara: Koleksiyoncular Derneği Yayını.
- Negiz, N., (2007). Türkiye'de Büyükşehir Belediyelerde Hizmet Etkinliği Ve Eğitim İlişkisi: Alan Araştırması Ve Bir Model Önerisi. T.C. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Dr. Tezi, Isparta 2007.
- Ötekin, K., Demirarslan, D., Bilgic, D. E., Ilter,T.; “Tanzimattan Günümüze Fiziksel Çevre Düzenlemesi ve Fiziksel Çevre Kurucu Ogelerinin Gelişimi”, II. Uluslararası Kent Mobilyaları Sempozyumu & Fuarı / II. International Symposium for Street Furniture & Fair, İstanbul, 24-27 Nisan 2003, Bildiriler Kitabı 10. Bildiri, 99-111.
- Özer, M., (2017).“Kamusal Mekânda Kentsel Tasarım Rehberlerinin Etkinliği Üzerine Düşünceler”, Kamusal Alanların Mekânsal Organizasyonu, Editör: Doç.Dr. H.Selma Çelikyay, Bartın Üniversitesi Yayınları No: 30 Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınları No: 01, Bartın.
- Özgündoğdu, F., Ç., Özçelik, H., Çınar, D., K., (2018). “Kentsel Tasarım Sürecinde Kamusal Sanat Ve Samsun Kenti Seramik Yüzey Uygulaması Örneği”, Ulakbilge, 2018, Cilt 6, Sayı 27, Volume 6, Issue 27, 1079-1094.
- Özorhon, F., (2008).Mimarlıkta Özgünlük Arayışları: 1950–60 Arası Türkiye Modernliği, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Dr. Tezi.
- Sevinç, M.,(2019). “Bir Hafıza Mekânı Olarak Kent Meydanı ve Dönüşümü: Otto Herbert Hajek’in Ankara Hergelen Meydan Projesi Örneği”, Akdeniz Sanat Dergisi Cilt: 13, Sayı:24, 47-62.
- Seyitdanlıoğlu, M. , (1996). Yerel Yönetim Metinleri (V): Turuk Ve Ebniye Nizamnamesi Ve Getirdikleri, Çağdaş Yerel Yönetimler, Ci1t 5, Sayı 3, Temmuz 1996, 67-81.
- Söğüt, S., G. (2016). “İstanbul’un İmarı Ve Yangınlar- 19. Yüzyıl İstanbul’unda Modern İmar Uygulamaları: Yangın Yeri Düzenlemeleri”, Toplumsal Tarih . Temmuz 2016, 50-61.
- Sözen, M. (1996). Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarisi. İstanbul: T.İş Bankası Kültür Yayınları.
- Şatır, S.,( 2015), “Sürdürülebilir Kentsel Mekânlar & Kent Mobilyaları”, Tasarım- Kuram, sayı 19, 1-19.
- Tankut, G., (2002). “Kentler”, Bilim Ve Teknik Dergisi. İstanbul: Tübitak Yayınları, Aralık 2002.
- Tekeli, İ., (1998). “Mimarlık ve Politika”, Arredamento Mimarlık Dergisi. İst. Sayı 08.
- Tekeli, İ. (2001). Modernite Aşılırken Kent Planlaması. Ankara: İmge Kitapevi.
- Ulu, A., Karakoç, İ., (2004).“Kentsel Değişimin Kent Kimliğine Etkisi”, Planlama 2004/3, 59-
- Uluengin, M., Turan,Ö. (2005). “İmparatorluğun İhtişam Arayışından Cumhuriyetin Radikal Modernleşme Projesine: Türkiye’de Kentsel Planlamanın İlk Kentsel Planlamanın llk Yüz Yılı”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt 3, Sayı 6, 353-436.
- Uzun, O., Kesim, G.,(2009). Türkiye’deki Peyzaj Planlama Eğitimi Üzerine Bazı Görüş ve Öneriler. Peyzaj Planlama ve Tasarım Sempozyumu. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü. Ankara
- Yeşilkaya, N. (2007). “19. Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul Beyazıt Meydanı ve Kentsel Mekâna Yönelik Tasarım İzleri: Aks, Arkad, Yapı Yüzü”, Mimarlık Dergisi, sayı 334.
- Yörükân, A. (2006). Şehir Sosyolojisinin Ve İnsan Ekolojisinin Teorik Temelleri. Ankara: Nobel Yayınevi.
- URL-1: http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.5d98c01 c807d84.55433733, 14.03.2019.
- URL-2: https://www.businessinsider.com/beautiful-public-spaces-according-to-designers-2016- 12#the-streets-of-borehamwood-england-14, 14.03.2019.
- URL-3: https://csb.gov.tr/osmanli-da-sehircilik-anlayisi-makale, 14.03.2019.
- URL-4: https://gezilmesigerekenyerler.com/istanbul/kamondo-merdivenleri-tarihi-mimarisi- nerede-nasil-gidilir.html, 14.03.2019.
- URL-5: https://islamansiklopedisi.org.tr/ahmed-vefik-pasa, 14.03.2019.
- URL-6: http://www.dergibursa.com.tr/bursanin-sahne-almis-hali/, 14.03.2019.
- URL-7: https://www.modamuzayede.com/urun/37236/kp-osmanli-donemi-ist, 14.03.2019.
- URL-8: https://twitter.com/OttomanArchive, 14.03.2019.
- URL-9: https://cloppe.com/post/13322/gulhane-parki, 14.03.2019.
- URL-10: https://www.google.com/imgres?imgurl=https%3A%2F%2Fi.pinimg.com%2Foriginals %2F7a%2F7f%2F3d%2F7a7f3d1aed978e02ca360570cd2b20c9.jpg&imgrefurl=https% 3A%2F%2Fwww.pinterest.com%2Fpin%2F535435843179019602%2F&docid=9wiXo XMprea_ZM&tbnid=VbY_rBjvCYF6dM%3A&vet=10ahUKEwiE69uktIrlAhXLKVA KHUyUAdkQMwhDKAAwAA..i&w=600&h=382&itg=1&bih=608&biw=1366&q=fe nerbah%C3%A7e%20park%C4%B1%201910&ved=0ahUKEwiE69uktIrlAhXLKVAK HUyUAdkQMwhDKAAwAA&iact=mrc&uact=8, 14.03.2019.
- URL-11: https://www.pinterest.co.kr/pin/453948837421068847/?lp=true, 14.03.2019.
- URL-12: http://www.eskiturkiye.net/3375/1890larda-canakkale-saat-kulesi#lg=0&slide=0, 14.03.2019.
- URL-13: http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/21/57.pdf, 14.03.2019. https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d20/c037/b018/tbmm2003701 80097.pdf, 14.03.2019.
- URL-15: http://www.doganhasol.net/beyazit-meydaninin-oykusu-beyazit-meydani-bugunku- haline-nasil-geldi.html, 14.03.2019.
- URL-16: https://www.dusuncemektebi.com/d/187604/semavi-eyicenin-kaleminden- %C3%82bide-i-hurriyetin-hikayesi, 14.03.2019.
- URL-17: https://www.insaport.com/haberler/beyazit-meydanina-turgut-canseverin-odullu- projesi/, 14.03.2019.
- URL-18: http://www.altust.org/2014/01/erken-cumhuriyet-turkiyesi-ve-kamusal-yesil-alan/,
- URL-19: http://www.arkitera.com/haber/5-soruda-basbakanlik-hizmet-binasi/, 14.03.2019.
- URL-20: https://haber.sol.org.tr/kent-gundemleri/devlet-ciftliginden-rant-odagina-ataturk- orman-ciftligi-haberi-48135, 14.03.2019.
- URL-21: https://gazetemanifesto.com/2015/yontma-tas-devrinden-cumhuriyete-12153/,
- URL- 23: http://www.eskiistanbul.net/214/eminonu-yeni-cami-karsisinda-yer-alan-tramvay- duragi-1927, 14.03.2019.
- URL-25: https://www.degisti.com/index.php/archives/7832, 14.03.2019.
- URL-26: http://www.eskiistanbul.net/tag/levent/, 14.03.2019.
- URL-27: https://www.wannart.com/galata-koprusu-1960-wannart/, 14.03.2019.
- URL- 28: https://sanatart.wordpress.com/, 14.03.2019.
- URL-29: http://www.gesteknoloji.com/category/ges-kent-mobilyalari/, 14.03.2019.
- URL-30: http://www.yds.gov.tr/dosyalar/1326977938-3194.pdf, 14.03.2019.
- URL-31: http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5104.pdf, 14.03.2019 https://webdosya.csb.gov.tr/db/mpgm/editordosya/file/Kentsel%20Tasarim/Kentsel%20 Tasarim%20Rehberleri/KENTSEL%20TASARIM%20REHBERLERI_Cilt3.pdf,
- URL- 34: http://tarihresmi.blogspot.com/2017/03/istanbulun-kaybolan-nisan-taslar.html, 14.03.2019. Kaynak belirtilmeyen görseller yazar arşivindendir.
