BAZI SAHȂBȊLERİN YANLIŞ DİNDARLIK ALGILARI KARŞISINDA HZ. PEYGAMBER’İN TUTUMU ÜZERİNE SOSYOLOJİK BİR TAHLİL
Author :
Abstract
Allah Teȃlȃ tarafından son vahiy Kur’ȃn’ı tebliğ etmekle görevlendirilen Hz. Peygamber’in (s.a.v.) söz, fiil ve onayları, ona inanan Müslüman toplum tarafından “Sünnet” olarak tanımlanmakta oldukları ve Müslümanların, Sünnet’i gerek bireysel gerekse sosyal ilişkilerinde emredici, bağlayıcı ve uyulması istenen kurallar sistemi olarak kabul ettikleri bilinmektedir. Zira Resȗl-i Ekrem, Sünnet’ini terk edenin kendi yolu üzerine olmadığına dair açık bir uyarıda bulunmuştur. Bununla birlikte Asr-ı saȃdet’te bazı sahȃbȋlerin daha fazla ecir kazanmak için “çileci dindarlık” anlayışı benimsemeleri karşısında Resȗlullah’ın onları derhal uyardığı ve kendisinin öğütlediği dindarlık kalıbı dışında zȃhidȃne dindarlık biçimleri geliştiren sahȃbȋlerin bu tutumlarının yanlış olduğunu ifade buyurduğu, onlara tavsiye ettiği dindarlık biçimlerine sadâkat göstermelerini emrettiği görülmektedir. Hz. Peygamber`in metlüv ve gayr-i metlüv vahye dayalı bu ikaz ve tavsiyelerinden hareketle denebilir ki İslȃm’ın insan fıtratını, kapasitesini, zaaf ve taleplerini dikkate alarak dindarlık modeline alternatif dindarlık biçimlerine müsaade etmeyerek dindarlığı evrensel bir kalıp ve yapıya dönüştürmek istemiştir. Biz bu çalışmamızda Hz. Peygamber’in öğütlediği dindarlık anlayışının standart yapısal formları ile ilişkili farklılaşmaları ve bu dindarlık farklılaşmalarına yönelik Hz. Peygamber’in tutumunu sosyoloji açısından değerlendireceğiz. Amacımız Sünnet’in bireysel ve toplumsal gerçeklikte Müslüman dindarlığını nasıl standartlaşmış yapısal form olarak inşa ettiğini, bu dindarlığın yapısal olarak uyumsuz ve aykırı dindarlık farklılaşmalarına ve biçimlerine yönelik müdȃhalelerini ve tepkilerini din sosyolojisi açısından ortaya koymaktır.
Keywords
Abstract
The words, behaviors and confirmation of the Prophet who was chosen by Allah to convey his last wahy the Holy Quran are defined as “Sunnah” by t Muslim community (Ummah). Muslims accept the Sunnah as a system of rules that are mandatory, binding and desired to be followed in both their individual and social relations of Muslims. Since, the Messenger of Allah clearly warned that the one who left his Sunnah is not on his own way. Nevertheless, in the Asr al-Saādah, the Messenger of Allah promptly warned whom embraced accetism and he declared that the attitudes of the devoted people who developed the forms of religiosity which is opposite of his advice and teachings, and ordered them to be loyal to the patterns of religiosity which he deteremined its border. It can be said by depending on the advocacy of the Prophet which their source is al-wahy al-matluw and gayr al-matluw, Islam wanted to transform religiosity into a universal pattern and structure, by not allowing the forms of religiosity alternative to the model of religiosity, taking into account the human nature, capacity, weakness. In this study, we will evaluate the differences between the standard structural forms of the understanding of religiosity and the attitude of the Prophet for these misperception of religiousty in terms of sociology. Our aim is to reveal how the Sunnah built Muslim religiosity and standardized structural form in individual and social reality, the interventions and reactions of this religiosity towards differentiated and contradictory religious differences and forms in terms of sociology of religion.
Keywords
- Ahmed b. Hanbel. Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybȃnȋ. Müsned. Thk. Şuayb Arnaut, Adil Mürşid vd.. Beyrut: Müessesetü’r-risȃle, 1421/2001.
- Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali. es-Sünenü’l-kübrȃ, thk. Abdullah b. Muhsin et- Türkȋ. Merkezü Hecr ve’d-dirȃsȃt, 1432/2011.
- Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali. Şuabü’l-iman, thk. Abdülali Abdülhȃmid Hamȋd. Riyad: Mektebetü’r-rüşd, 1423/2003.
- Buhȃrȋ, Ebȗ İsmail Muhammed b. İsmȃil el-Cȗfȋ. Sahȋhü’l-Buhȃrȋ, İstanbul: Çağrı Yayınları; Tunis: Dâru Sahnûn, 1413/1992.
- Cürcȃnȋ, eş-Şerif Ali b. Muhammed. et-Taʿrîfât, thk. heyet. Beyrut: Dȃru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1403/1983.
- Davis, Winston. Encyclopedia of Religion, 12: 8490- 8497. edit. Lindsay Jones. Thomson Gale USA: Macmillan, 2005.
- Günay, Ünver. “Dindarlığın Sosyolojisi”. Dindarlığın Sosyo-Psikolojisi (edit. Ünver Günay- Celaleddin Çelik), Adana: Karahan Kitabevi 2006, 1-59.
- Günay, Ünver. Erzurum ve Çevre Köylerinde Dini Hayat, İstanbul: Erzurum Kitaplığı Yayınları, 1999.
- İbn Fȃris, Ebü’l-Hüseyin Ahmed b. Faris b. Zekeriyyâ. Muʻcemü mekȃyisü’l-lüga. thk. Züheyr Abdülmuhsin Sultȃn. Beyrut: Müessesetü’r-risȃle, 1406/1986.
- İbn Hazm, Ebȗ Muhammed b. Ali b. Ahmed b. Said ez-Zȃhirȋ. Cevȃmiu’s-sȋreti’n-nebeviyye. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1983.
- İbn Kesȋr, Ebü’l-Fidȃ. Müsnedü Ömer. thk. Abdülmutȋ Kal’acȋ. Mansȗra: Dȃru’n-neşr, 1411/1991.
- İbn Mȃce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezȋd er-Rebeȋ el-Kazvȋnȋ. Sünenü İbn Mȃce, İstanbul: Çağrı Yayınları; Tunis: Dâru Sahnûn, 1413/1992.
- İbn Receb, Ebü’l-Ferec Zeynüddin Abdurrahman b. Ahmed. Fethu’l-bȃrȋ şerhi Sahȋhi’l-Buhȃrȋ. hk. Mecdî b. Abdülhalik Şafii vd. Medine: Mektebetü’l-Gurabȃi’l-Eseriyye, 1417/1996.
- Kȃdȋ İyȃz, Ebü’l-Fazl İyȃz b. Mȗsȃ b. İyȃz el-Yahsubȋ. Şerhu Sahȋhi Müslim li-Kȃdȋ İyȃz = İkmȃlü’l-muʻlim fi fevȃidi Müslim. thk. Yahyȃ İsmȃȋl. Kahire: Dȃru’l-vefȃ li’t-tibȃati ve’n-neşr. 1419/1998.
- Kandemir, M. Yaşar. “Hubeyb b. Adî”. Diyanet İslâm Ansiklopedisi. 18: 266-267, İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
- Karaşahin, Hakkı. “Din Sosyolojisinde Dindarlığın Ölçülmesi Problemi Üzerine Bir Araştırma”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 49/1 (2008): 191-200.
- Köktaş, M. Emin. Türkiye'de Dinî Hayat. İstanbul: İşaret Yayınları, 1993.
- Kutluay, İbrahim. Şȋa’da Hadis Usȗlü. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2020.
- Kutluay, İbrahim. The Relationship Between The Sunnah and The Waḥy and Its Effects on The Authority of Sunnah According To Some Contemporary Scholars”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 49 (2019): 7-47.
- Kutluay, İbrahim. “Güzel Ahlâka Dönüştürülemeyen ve Âdetleşen İbadetler Sorunu: Hadisler Bağlamında Bir İnceleme”. edit. Asife Ünal. 311-328. Geçmişten Geleceğe Ahlâk Uluslararası Katılımlı Sempozyum. Bartın: 2015,
- Mehmedoğlu, Ali Ulvi. Kişilik ve Din. İstanbul: Dem Yayınları, 2004.
- Okumuş, Ejder. “Gösterişçi Dindarlık”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 6/2 (2006): 17-35.
- Okumuş, Ejder. “Bir Din İstismarı Olarak Gösterişçi Dindarlık”, İslamiyat 5/4 (2004): 193-205.
- Süyûtî, Celȃlüddȋn. el-Câmiu’l-kebȋr. thk. Muhtȃr İbrahim el-Hȃic. Abdülhamȋd Muhammed Nidȃ. Kahire: el-Ezheru’ş-şerȋf, 1426/2005.
- Stark; R.; Glock, C.Y. “Dimensions of Religious Commitment”, Sociology of Religion, 253- 261. Ed. Roland Robertson. Middlesex: Penguin Books, 1971.
- Taş, Kemaleddin. “Dindarlığın Kriterleri Üzerine Tipolojik Bir Araştırma”. Dindarlığın Sosyo- Psikolojisi (edit. Ünver Günay-Celaleddin Çelik), Adana: Karahan Kitabevi 2006, 176178.
- Tirmizȋ, Sünen-i Tirmizȋ, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
