Author :
Abstract
Velâyetnâmeler ait oldukları zümreler tarafından büyük önem atfedilen edebî metinlerdir. Bu metinler, kendi sûfî anlayışa sahip şahsiyetler etrafında şekillenmiştir. Sûfî çevrelerin kültürü, sadece belli tarikat ve tekkelerle sınırlı olmayıp geçmişteki toplumsal kesimlerin birçoğunu kapsayan bir olgudur. Çünkü tasavvuf, geçmiş kültür hayatımızdaki toplumsal kesimlerin hayatına etkisi olan bir yapıdır da denilebilir. Dolayısıyla devrin sosyal kurumları olan tekkeler etrafında oluşmuş grupları derinden etkileyen “velî” şahsiyetler adına düzenlenmiş olan eserlerin hangi sosyal ve kültürel zeminde üretildiklerinin incelenmesi gerekliliktir. Bir toplumun kültüründeki ürünlerin nasıl oluşup geliştiğini açıklamaya yönelik birçok metin merkezli kuramlardan biri de “Tarihî-Coğrafî Fin Kuramı ve Yöntemi”dir. Bu kuramda halkın ürettiği metinlerin incelenerek belli sonuçlar çıkarmak hedeflenmektedir. Kuram bağlamında halk anlatılarının yapı çözümlemesine yönelik çalışmalardan biri de Axel Olrik’in “Epik Yasaları”dır. Olrik, bu yasaların farklı toplumların halk anlatılarına da uygulanabilir olduğunu söylemektedir. Bu amaçla sûfî çevrelerde önemli yeri olan Hacı Bektaş-ı Velî’nin Manzûm Vilâyetnâmesi’nin anlatı yapısı Axel Olrik’in “Epik Yasaları”na göre incelecektir.
Keywords
Abstract
Velayetnames are literary texts which are accredited a huge importance by the coteries that they belong. Those texts were shaped around the personalities who have their own sofi understanding. The culture of the sofi environments is not only certain cult and lodges, but also a phenomenon which involves most of the social category at the past times. So, it can be said that; because tasavvuf is a structre that has effects to the lifes of the social categories of our lives. Therefore, it’s a necessity that to examine that works were set fort the “veli” personalites who deeply effected to the groups which were emerged around the tekkes that were the social institutes of the period, produced in which social and cultural level. One of the text-based theory which tries to explaining how the goods in a society’s culture emerged and progressed is “Historical-Geographic Finnish Theory and Method”. In this theory, the main purpose is to examining the texts which produced by the society and make inferences from them. One of the works which fronts to the analysis of the public narratives’ analysis is Axel Olrik’s “The Epic Laws”. According to Olrik, these laws can be applied to the different societies narratives. With this goal, one of the having great importance in sofi environments Haci Bektas-i Veli’s Verse Vilayetname’s narrative structure is going to be examined in accordance with Axel Olrik’s “The Epic Laws”.
Keywords
- Akarpınar, R. B.; Arslan, M. (2010). Tekke-Tasavvuf Edebiyatı, Türk Halk Edebiyatı El Kitabı, Editör: M. Öcal Oğuz. Grafiker Yayınları, Ankara. s. 339-392.
- Âşıkpaşazâde (2010). Osmanoğullarının Tarihî, Tevârih-i Âl-i Osmân, Çevirenler: Kemal Yavuz, M. A.Yekta Saraç, Gökkubbe, İstanbul.
- Çelebi, Elvan (1984). Menâkıbu’l-Kudsiyye fî Menâsıbi’l-Ünsiyye (Baba İlyas-ı Horasânî ve Sülalesinin Menkıbevi Tarihî), Hrz: Erünsal, İsmail E; Ocak, A. Yaşar. İst. Üniv. Edebiyet Fak. Yayınları, İstanbul.
- Çobanoğlu, Ö. (1999). Sözlü Kültürden Yazılı Kültür Ortamına Geçiş Bağlamında Erken Dönem Osmanlı Tarihlerinden Âşıkpaşazâde‟nin Epik Karakteri Üzerine Tespitler, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Özel sayı, s. 65-82.
- Çobanoğlu, Ö. (2005). Halkbilimi kuramları ve araştırma yöntemleri tarihine giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Duran, Hamiye (2007). Alevî-Bektâşî Klasikleri Velâyetnâme, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları:369, Ankara.
- Ekici, M. (2010). Halk bilgisi (folklor) derleme ve inceleme yöntemleri, Geleneksel Yayınları, Ankara.
- Eflâki, Ahmet (1964). Âriflerin Menkıbeleri I (Menâkıbu’l- ârifin), Çeviren: Tahsin Yazıcı, MEB Yayınları, İstanbul.
- Gölpınarlı, Abdülbaki (1990). Vilâyet-nâme, Manâkıb-ı Hünkâr Hacı Bektaş-ı Velî, İnkılap Kitapevi, İstanbul.
- Gülerer, Salih (2019). Hacı Bektaş-i Velî’nin Manzûm Villâyetnâmesi, Kimlik Yayınları, Kayseri.
- İnalcık, Halil. How to Read Ashik Pasha-Zade’s History, Studies in Ottoman History in Honour of Professor VL Ménege, 1994, s.139-56.
- Mélikoff, İrene (2010). Hacı Bektaş, efsaneden gerçeğe, Çeviren: Turan Alptekin, Cumhuriyet Kitapları, İstanbul.
- Noyan, Bedri (1996). Hacı Bektaş-ı Veli Manzum Vilâyetnamesi, İstanbul: Can Yayınları. İstanbul.
- Ocak, Ahmet Yaşar (2009). Türk Sufîliğine Bakışlar, İletişim Yayınları, İstanbul.
- Olrik, Alex (1994a). Halk Anlatılarının epik kuralları. (çevirenin adı yok) Millî Folklor, Üç Aylık Türk Dünyası Folklor Dergisi, Sayı: 23, s. 2-5. Olrik, Alex (1994b). Halk anlatılarının epik kuralları-II, (çevirenin adı yok) Millî Folklor, Üç Aylık Türk Dünyası Folklor Dergisi, Sayı: 24, s. 4-6.
- Ong, W. J. (2007). Sözlü ve yazılı kültür sözün teknolojileşmesi. Çeviren: Sema Postacıoğlu Banon, Metis Yayınları, İstanbul.
- Ögel, Bahaeddin (2003). Türk mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar, 1. Cilt, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
