Author :
Abstract
Köklü bir geçmişe sahip olan çini sanatı, Anadolu’nun hemen her bölgesinde sıklıkla tercih edilmiştir. Dini ve sivil mimari eserlerde çini süslemeler bezeme unsuru olarak kullanılmıştır. Yapıların çeşitli bölgelerini hareketlendirmek ve vurgulamak amacıyla yapılan çinilerde farklı yapım teknikleri görülmektedir. Bu teknikler dönemsel olarak değişikliğe uğramış ve gelişerek devam etmiştir. Yapıların iç ve dış cephelerinde görülen bezemelerde motif, renk ve kompozisyon bakımından bölgesel farklılıklar mevcuttur. Konumuzu oluşturan çini mozaik tekniğinin ne zaman ve nerede ortaya çıktığı kesin olarak bilinmemektedir. Özellikle Anadolu Selçukları döneminde yoğun olarak kullanılmış, Beylikler ve Osmanlı dönemi yapılarında ise çok fazla tercih edilmemiştir. Oldukça ustalık isteyen ve Osmanlı’da çok fazla tercih edilmeyen bu teknik Timur dönemi yapılarında da sıklıkla tercih edilmiştir. Çini mozaik tekniğinin ortaya çıkışı, gelişimi, Osmanlı döneminde tercih edilmeme nedenleri yanı sıra Osmanlı dönemi son örnekleri çalışmamızda ele alınacaktır. Ayrıca çini mozaik tekniği içerisinde yer alan bazı örneklerin çini kakma tekniğiyle yapılmış olduğu ve bu iki tekniğin ayrı olarak değerlendirilmesinin gerekliliği ortaya konulacaktır.
Keywords
Abstract
Tile art, which has a long history, is frequently preferred in almost every region of Anatolia. Tile decorations were used as decoration elements in religious and civil architectural works. Different construction techniques are seen in tiles built to animate and emphasize various parts of the buildings. These techniques have been periodically modified and continued to evolve. There are regional differences in decoration, color and composition in the decorations seen on the interior and exterior facades of the buildings. It is not known exactly when and where the tile mosaic technique appears. Especially it was used during the Anatolian Seljuks period extensively and was not preferred much in Beyliks and Ottoman period’s buildings. This technique, which requires a lot of mastery and is not preferred in the Ottoman period, was used extensively in Timur period’s buildings. The emergence and development of tile mosaic technique, reasons for not being preferred in the Ottoman period, as well as the last examples of the Ottoman period will be discussed in our study. In addition, it will be revealed that some examples in the tile mosaic technique have been made with the tile inlaid technique and the necessity of evaluating these two techniques separately.
Keywords
- Altun, A., Demiriz, Y., Demirsararlı, B., Öney, G., Sönmez, Z. (1997). “Osmanlı Döneminde Çini ve Seramik (Erken)”, Osmanlı’da Çini ve Seramik Öyküsü, İstanbul, 53-90.
- Anılmert, M. Ve Zona, Z. (1997). “Çini”, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, I, 405-408.
- Arık, O. (2007). “Çininin Tarihçesine Kısa Bir Bakış”, Anadolu Toprağının Hazinesi Çini, İstanbul, 25-37.
- Aslanapa, O. (1949a). Edirne’de Osmanlı Devri Abideleri, İstanbul.
- Aslanapa, O. (1949b). Osmanlılar Devrinde Kütahya Çinileri, İstanbul.
- Aslanapa, O. (1965). “Edirne’de Türk Mimarisinin Gelişimi”, Edirne’nin 600. Fetih Yıldönümü Armağan Kitabı, Ankara, 223-232.
- Aslanapa, O. (2006). “Osmanlı Seramik Sanatının Kaynağı ve Gelişimi”, Orta Asya’dan Anadolu’ya Türk Sanatı ve Kültürü, Ankara, 399-404.
- Aslanapa, O. (2011). Türk Sanatı, İstanbul.
- Ayduslu, N. (2012). Anadolu Selçuklu Mimarisinde Çini Mozaik, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
- Ayduslu, N. (2013). “Bir Selçuklu Çini Tekniği: Sır Kazıma”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, (30), 9-18.
- Ayverdi, E. H. (1953). Fatih Devri Mimarisi, İstanbul.
- Bakır, S.T. (1999). İznik Çinileri ve Gülbenkyan Koleksiyonu, Ankara.
- Bakırer, Ö. (1981). Selçuklu Öncesi ve Selçuklu Dönemi Anadolu Mimarisinde Tuğla Kullanımı, Ankara.
- Baltacı, C. (1976). Osmanlı Medreseleri, İstanbul.
- Beşbaş, N. ve Denizli, H. (1983). Türkiye’de Vakıf Abideler ve Eski Eserler III (Bursa İl Merkezi), Ankara.
- Çeken, M. (2007). “Selçuklu ve Beylikler Devri Çinilerinde Malzeme, Teknik ve Fırınlara Dair Bazı Tespitler”, Anadolu Toprağının Hazinesi Çini, İstanbul, 13-23.
- Daş, E. (2003). Erken Dönem Osmanlı Türbeleri (1300-1500), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
- Demirsararlı, B. V. (2007). “Kütahya Çiniciliği”, Anadolu’da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı, İstanbul, 329-348.
- Hasol, D. (2008). Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, İstanbul.
- Karasu, Y. E. (2015). Osmanlı Dönemi Çini Sanatında Çini Mozaik Tekniği, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
- Kuban, D. (2010). Batıya Göçün Sanatsal Evreleri, İstanbul.
- Kuran, A. (1964). “Edirne’de Yıldırım Camii”, Belleten, XXVIII, 419-428.
- Necipoğlu, G. (2007). 15. ve 16.yüzyılda Topkapı Sarayı Mimari, Tören ve İktidar, İstanbul.
- Öney, G. (1976). Türk Çini Sanatı, İstanbul.
- Öney, G. (1987). İslam Mimarisinde Çini, İzmir.
- Öney, G. (1989). Beylikler Devri Sanatı XIV-XV. Yüzyıl (1300-1453), Ankara.
- Öney, G. (1997). “Anadolu Selçuklu Çini ve Seramik Sanatı”, Osmanlı’da Çini ve Seramik Öyküsü, İstanbul, 33-52.
- Öney, G. (2003). “Çini ve Seramik”, Osmanlı Uygarlığı, 2, 699-735.
- Öz, T. (1953). Topkapı Sarayı’nda Fatih Sultan Mehmed II. Ye Ait Eserler, Ankara.
- Özer, M. (2006). Üsküp’te Türk Mimarisi (XIV.-XIX. Yüzyıl), Ankara.
- Sönmez, Z. (1997). “Türk Çiniciliğinde Tekfur Sarayı İmalatı Çiniler”, Osmanlı’da Çini ve Seramik Öyküsü, İstanbul, 215-236.
- Şahin, F. (1999). “İznik’te Çini Sanatı”, Toplumsal Tarih, (62), 28-34.
- Tüfekçioğlu, A. (2001). Erken Dönem Osmanlı Mimarisinde Yazı, Ankara.
- Yenişehirlioğlu, F. (2007). “Tekfur Sarayı Çiniciliği ve Eyüp Çömlekçiliği”, Anadolu’da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı, İstanbul, 349-364.
- Yetkin, Ş. (1972). Anadolu’da Türk Çini Sanatının Gelişmesi, İstanbul.
- Yetkin, Ş. (1993). “Çini”, TDV İslam Ansiklopedisi, VIII,
- Yıldırım, S. (2007). Erken Osmanlı (1300-1453) Yapılarında Çini Süsleme, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
