COĞRAFYA, TARİH VE ARKEOLOJİ İLİŞKİSİ BAĞLAMINDA 2019-2020 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI MEB ORTAÖĞRETİM 9. SINIF COĞRAFYA DERS KİTABI BEŞERİ SİSTEMLER (YERLEŞMELER) ÜNİTESİNİN İNCELENMESİ
Author :
Abstract
Bu çalışmada, 2019-2020 eğitim-öğretim yılında Milli Eğitim Bakanlığı 9. sınıflarda okutulan “Ortaöğretim Coğrafya Ders Kitabı”nın “Beşeri Sistemler (Yerleşmeler)” isimli ikinci ünitesi; coğrafya, tarih ve arkeoloji ilişkisi bağlamında incelenmiştir. Coğrafya, tarih ve arkeoloji disiplinleri sahip olduğu kavramsal zenginlik, yöntem bilgisi, ilke ve genelleme birikimi ile geçmişin inşa süreçlerine etki etmekte ve disiplinler arası bir etkileşim içinde olma özelliğine sahiptirler. Bu bağlamda çalışmaya konu oluşturan ders kitabı ünitesi bu üç disiplin açısından ele alınmıştır. Araştırmada ünite konularının özellikle coğrafya disiplini için 9. Sınıf öğrencileri için yeterli olduğu ancak arkeoloji, tarih ve coğrafya ilişkisi bağlamında konuların, görsellerin ve verilen görselle ilgili bilgi kutularının yetersiz olduğu, ölçme ve değerlendirme soru sayılarının ve soru tiplerinin istenilen seviyede olmadığı gözlenmiş ve bu durum araştırmanın da yapılma gerekçesini oluşturmuştur. Disiplinler arası yaklaşım öğrencileri, disiplinler ve bunların gerçek yaşamdaki varlıkları ile olan ilişkilerini görmelerini sağlar. Disiplinler arası öğretim yaklaşımının uygulanmasında konunun niteliğine göre düzenlenmiş sınıf içi çalışmalar ya da projeler etkili olarak kullanılabilir. Ünitede yer alan “Arazide Çalışma” bölümü ile “Arazi Çalışması Kontrol Listesi” bölümü üniteyi bu anlamda üstün kılmaktadır. Konunun çeşitliliği ve içerik zenginliği ele alındığında çalışma sadece “Beşeri sistemler” ünitesi ile sınırlandırılmıştır. Araştırmanın amacına uygun olması hasebiyle nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi ile içerik analizi kullanılmıştır. Eğitim-öğretim faaliyetleri bakımından önemli bir yere sahip olan ders kitaplarındaki bilgi ve görsellerin doğru olmasıyla birlikte yeterli seviyede ele alınması gerekmektedir. Ayrıca ölçme ve değerlendirme soruları konulara dengeli dağıtılmalı ve farklı soru tiplerinin bütün konulara ilişkin olması sağlanmalıdır. Ünite bu bağlamda değerlendirildiğinde tam anlamıyla disiplinler arası geçerlilik sağlanamamıştır. Bu durumlar birlikte dikkate alınarak birtakım tavsiyelerde bulunulmuştur.
Keywords
Abstract
In this study the second unit of the MEB 9th grade textbook of the 2019-2020 academic year geography named “humane systems”(settlements) was examined in the context of the relationship between geography, history and archeology. Conceptual wealth knowledge which have disciplines of geography, history and archeology affects the building processes of the past with ıts accumulation of principles and generalization.This feature shows that ıt has an interdiscipline characteristics. In this context textbook unit which subject of the study has been handled in terms of these theree disciplines. In research shown that topics of unit especially geography discipline is enough for nineth grader however in terms of the relationship of geography,archeology and history is not enough in visual and box of knowledge which given about visual amount of measurement and evaluation questions and question types were observed that ıt is not desire level. This condition constituted the reason of research. The inner class works or projects adjusted according to quality of subject can be used in the application of interdisciplinary teaching approach affectivelly. “The field study section” and “The field study cheklist” section in the unit make superior in this sense. When diversity of subject and richness of content handled,work was limited only units of human system. Cause of suitable aim of research document analysis which from qualitative research method and analysis of content was used. The information and visuals in the textbook which have an inportant place in terms of educational activities should be considered with the correctness. Furthermore measurement and evaluation questions should be distributed in balance to subject and different question types should be provided to relation of all subjects. When the unit was evaluated the validity of interdisciplinary has not been achieved.These situations were taken into account together and some recommendation were made.
Keywords
- Ahunbay, Z. (1996). Tarihî Çevre Koruma ve Restorasyon. İstanbul: YEM.
- Ata, B. (2002). Müzelerle ve Tarihî Mekânlarla Tarih Öğretimi: Tarih Öğretmenlerinin Müze Eğitimine İlişkin Görüşleri. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
- Başkaya, Z. ve Türk, E. (2014). Coğrafi Mekân ve Jeolojik Yapının Ekonomik Faaliyet ve Kültüre Etkisine Bir Örnek: Yesemek Taş Ocağı ve Heykel Atölyesi. Turkish Studies. Vol. 9/8: ss. 251-294
- Bilgili, M. (2020). Coğrafyada Mekân Felsefesi Üzerine Yaklaşımlar. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 41: ss. 88-102.
- Ceyhan, E. ve Yiğit, B. (2005). Konu Alanı Ders Kitabı İncelemesi. Ankara: Anı Yayınları.
- Chang, K.C. (1968). Settlement Archaeology. National Press Books.
- Cresswell, T. (2008). Space and Place (1977):Yi-Fu Tuan. In Key Texts in Human Geography. (Ed. Phıl Hubbard, Rob Kitchin and Gill Valentine). Sage Publication: ss. 53-60.
- Devellioğlu, F. (2003). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat (20. Bs.). (Yay. Haz. A. S. Güneyçal). Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
- Duman, T. ve Çakmak, M. (2004). Ders Kitabının Nitelikleri. Konu Alanı ve Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu (2.Bs.). (Ed. L. Küçükahmet). Ankara: Nobel Yay. ss.18-32.
- Duran, Y. (2003). Hitit Dönemi Anadolu Coğrafyası'nın İncelenmesinde Yeni Bir Yaklaşım. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Durgun, S. (2013). Siyasi Tarih ve Mekan. A. Haluk Ülman’a Armağan. (Ed. G. Erdem), Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi. ss.11-26
- Duru, G. (2013). Tarihöncesinde İnsan-Mekan, Topluluk-Yerleşme İlişkisi: M.Ö. 9. Bin Sonu- 7. Bin Başı, Aşıklı ve Akarçay Tepe. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi. İstanbul.
- Duru, G. ve Özbaşaran, M. (2014). Mekan Bağlam ve Arkeolog. (Eds. Ö. Çevik, B. Erdoğu.), Yerleşim Sistemleri ve Mekan Analizi İstanbul: Ege Yayınları. ss.123-136.
- Erdönmez, M. E. ve Akı, A. (2005). Açık Kamusal Kent Mekânlarının Toplum İlişkilerindeki Etkileri. Megaron YTÜ Mimarlık Fakültesi e-Dergisi. 1(1). ss. 67-87.
- Eyuboğlu, İ. Z.( 2004). Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü. İstanbul: Sosyal Yayınları
- Gümüş, E. (2004). Ortaöğretim Coğrafya Ders Kitaplarına Bir Bakış. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi. 1. İstanbul.
- Gümüşçü, O. (2010). Tarihi Coğrafya. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
- Güngördü, E. (2003). Türkiye'nin Turizm Coğrafyası. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
- Hayta, N., Karabağ G. ve Yumak S., (2016). Yaşanılan Tarihsel Mekânın Öğrencilerin Tarih Bilinci İle İlişkisi (Gaziantep İli Örneği). Journal of Research İn Educatıon and Socıety. Vol. 3(1). ss. 100-129
- Kabapınar, Y. (2006). Yeni Öğrenme Anlayışının Işığında Sosyal Bilgiler Ders Kitapları. Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi Yapılandırmacı Bir Yaklaşım (2. Bs). (Ed. C. Öztürk ). Ankara: Pegem A Yay. ss.336-367.
- Kaygalak, İ. (2011). Postmodern Eleştirilerin Coğrafi Düşünce ve Yeni Mekân Kavrayışları. Coğrafi Bilimler Dergisi. 9(1). ss. 1-10.
- Kılıç, A. ve Seven, S. (2008). Konu Alanı Ders Kitabı İncelemesi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
- Kızılçaoğlu, A. (2003). Orta Öğretim Coğrafya Ders Kitapları Değerlendirme Ölçütleri. Marmara Coğrafya Dergisi. S: 8. İstanbul.
- Küçükahmet, L. (2011). Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
- MEB (1973). Milli Eğitim Temel Kanunu, “1739 Sayılı Kanun”, Resmi Gazete, 14574, 24 Haziran, 1973.
- MEB, Komisyon (2019). Ortaöğretim 9. Sınıf Coğrafya Ders Kitabı. Devlet Kitapları (2. Baskı). (Ed. B. Akça). Ankara: MEB Yay.
- Mengüşoğlu, T. (1958). Felsefeye Giriş. İstanbul: İstanbul Matbaası.
- Merrıam, S. B. (2013). Nitel Araştırma Desen ve Uygulama İçin Bir Rehber. (Çev. S. Turan). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
- Özdemir, A. (2017). Prehistorik Gülpınar (Smintheion) Yerleşimi Mimarisi ve Mekansal Kullanımı. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi. Çanakkale.
- Özdemir, A. ve Özdemir A. (2019). Arkeolojide Hane, Mekân ve Mekân Analizi: Teorik ve Pratik Yaklaşımlar. Academic Knowledge. Vol:2/1. ss. 28-49
- Özdoğan, M. (1996). Tarihten Günümüze Anadolu’da Konut ve Yerleşme. Kulübeden Konuta: Mimarlıkta İlkler. HABITAT II. ss.19-30.
- Özgüç, N. ve Tümertekin, E. (2000). Coğrafya: Geçmiş-Kavramlar-Coğrafyacılar. İstanbul: Çantay Kitabevi.
- Philo C. ve Söderström O. (2004). Social Geography: Looking For Society in its Spaces. In Human Geography: A History for the 21st Century, (Ed. George Benko ve Ulf Strohmayer). New York: Oxford University Press: ss. 105-138.
- Renfrew, C. ve Bahn, P. (2013). Arkeoloji Anahtar Kavramlar. (Çev. S. Somuncuoğlu). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Salvador, A. (1994). Intenational Stratigraphic Guide: A Guide to Stratigraphic Classification, Terminology and Procedure (2. Bs.), Boulder, Col. Geologial Society of America.
- Sibley, D. (1995). Geographies of Exclusion: Society and Difference in the West London Routledge.
- Şahin, C. (2003). Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu Sosyal Bilgiler. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
- Tanrıkulu, M. (2014). Coğrafya ve Kültür. Ankara: Edge Akademi Yayınları.
- Tekeli, İ. (1979). Mekân Organizasyonlarına Macro Yaklaşım İçin Bir Deneme, ODTÜ Mimarlık Fakültesi, Ankara.
- Tertemiz, N., Ercan, L. ve Kuyubaşı, Y. (2004). Ders Kitabı ve Eğitimdeki Önemi. Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu. (Ed. L. Küçükahmet). Ankara: Nobel Yay. ss. 34-66.
- Tosun, C., Doğan, R. ve Korkmaz, A. (2001). Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu: Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 4–8. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
- Tümertekin, E. ve Özgüç, N. (2011). Beşeri Coğrafya (İnsan-Kültür-Mekan). İstanbul: Çantay Kitabevi.
- Uzuntiryaki, E. ve Boz, Y. (2006). Öğretmen Adaylarının Ders Kitabı Kullanımıyla İlgili Görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. S. 31. ss. 212–220.
- Weber, R. P. (1989). Basic Content Analysis. London: Sage.
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
- Yiğit, E. M. ve Türel, H. (2006). İlkçağlardan Günümüze Anadolu’da Açık Mekanın Evrimi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi. 3 (2). ss.187-195.
- Yurdadön Aslan, P ve Yavan, N. (2019). Edward Said’in “Mekânsal Dönüş”e Katkısı. Posseible Düşünme Dergisi. 14. ss. 114-135.
