Author :
Abstract
Türk edebiyatında destanla roman arasında yer alan tür halk hikâyeleridir. Halk Hikâyelerinin konuları kahramanlık ve aşk olmak üzere ikiye ayrılır. Kahramanlık hikâyeleri, bir nevi destanın hikâyeye dönüşmüş şeklidir de denilebilir. Asıl konu kahramanlık olsa da aşk esaslı olarak bu tip hikâyede her zaman yer alır. Aşk konusu hâkim olanlarda ise gurbet, hasret, ayrılık, yalan, iftira gibi entrika içeren unsurlar sıklıkla geçer. Aşka bağlı unsurların geçmesi daha çok yerleşik hayata geçmiş insan duygularının yansımasıdır. Hikâyeler, hikâyeci âşık gibi anlatıcılar tarafından sohbet ortamlarının hâkim olduğu kahvehane gibi mekânlarda geleneksel anlatımla, yeri geldiğinde saz çalıp söylenerek icra edilirler. Halk hikâyeleri zaman içerisinde az sayıda da olsa önce el yazması olarak yazılmış sonra da basit resimlendirilmiş taş baskı olarak basılmıştır. Cumhuriyetle birlikte şehirleşme ve buna bağlı olarak da sosyal hayatta icracıların azalmaya başlaması hikâyelerin yeniden düzenlenerek basılmasına neden olmuştur. Latin harfleriyle yarı resimlendirilmiş olarak basılan bu hikâyelerin bir kısmı daha gerçekçi bir yapıya bürünmüştür. Sürmeli Bey ile Telli Senem hikâyesi de bu tarz hikâyelerden birisidir. Konusu itibariyle aile içi ilişkileri ele alan bir aşk hikâyesidir. Bu çalışmada amaç halk hikâyesinden romana geçiş bağlamında Sürmeli Bey ve Telli Senem hikâyesinin anlatı yapısı, buna bağlı olarak epizotları ve buradan hareketle de motiflerini tespit etmektir. Bu tespitte metin merkezli halkbilim kuramlarından Tarihi-Coğrafi Fin Okulu içerisinde temel araştırma birimi olan S. Thompson’un motif-indexi esas alınmıştır. Yapılan çalışma sonucunda hikâyede sosyal hayatta sıklıkla yer alan motiflerin bulunduğu görülmüştür. Diğer halk hikâyelerinin çoğunda bulunan olağanüstü unsurların bir yer hariç yer almadığını ve bu gerçekçi bir yapısıyla geleneksel halk hikâyeleri ile modern roman/hikâye arasında bir geçiş eseri olduğu tespiti yapılmıştır.
Keywords
Abstract
Folktales are between the novel and saga in Turkish literature. Folktales’ topics separate two as epic and love. It can be said that, epic folktales are kind of stories which were transformed from the saga. Even if the main topic is epical, love has a great importance too. In the ones that the main topic is love, factors like foreign land, longing, braking up, lie, slander stay on. The factors in the love folktales depend on to settle the people. The folktales are sung sometimes with a stringed instrument and told by a story teller or a minstrel in the traditional environments like coffeehouses with aconventional expression. In time, folktales transferred to the hand writings and pictured stone press, even if it’s very rare. With the establishment of the republic, urbanization and depend to that, the traditional methods were decreased and the folktales reorganised and pressed. Some of those stories which were half pictured wih the Latin characters were Wrap theirself up in a more realistic structure. Sürmeli Bey and Telli Senem story is one of them. Topically, a love story that deals with the intrafamilial relations. The main goal of the work is to determine the narrative structure of Sürmeli Bey and Telli Senem story and as depend to this, the episodes and to determine also based on this the motives in the context of transition from the folktale to the novel. For this deteremination, one of the text-based folklore theories Historical,Geographical Finnish School approach was used and as it’s basic research unit, S. Thompson’s motif-index was based on. As a consequence of the research, it’s been seen that there are motifs which are used in the daily life in the story. And it’s been determined that there is not a supernatural factors except one single part of the story which it’s been found in the many folktales, and in accordince with that information; the story is pretty realistic and that means this story is a transitional period work between traditional folktales and modern novel/story.
Keywords
- Albayrak, N. (2005) “Türk Halk Hikâyelerinin Genel Özellikleri: Tasnifi ve Taş Baskısı Hikâyelerine Bazı Katkılar”, Osmanlı Araştırmaları XXVI, (Editörler: H. İnalcık, İ. E. Erünsal, H. W. Lowry, F. Emecan, K. Kresier) İstanbul.
- Alptekin, A. B. (1997). Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Boratav, P. N. (1988). Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği İstanbul: Adam Yayınları.
- Boratav, P. N. (2000). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
- Çobanoğlu, Ö. (2005). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Derman, G. (1988). Resimli Taş Baskısı Halk Hikâyeleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
- Duymaz, A. (2012). Âşık Şenlik’in Hikâyeleri Çerçevesinde Halk Hikâyelerinin Tasnifi Meselesine Dair Bir Değerlendirme, Uluslararası Âşık Şenlik Sempozyumu (26-27 Mart 2012), Kars Üniversitesi, Türk Halkbilimi Araştırma ve Uygulama Merkezi. Kars, s. 5-15
- Elçin, Ş. (2001). Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Gülerer, S. (2020). Türk Halk Hikâyelerinde İhtiyar Adam Arketipi, Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science, 7/44, 166-185.
- Mete, R. K. (1971). Sürmeli Bey ve Telli Senem. İstanbul: Bozkurt Kitabevi.
- Türkmen, F. (1983). Tahir ile Zühre Hikâyesi. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
- Revised and enlarged. edition. Bloomington: Indiana University Press, 1955-1958.
- www.ruthenia.ru>folklore>thompson (Erişim tarihi: 10.06.2020)
- Thompson, Stith, 1885-1976
- New York, the Dry Press, 1946.
- www.folkmasa.org>yashpeh>The_Folktale (Erişim tarihi: 30.03.2020)
