ÇEVİRİ KURAMINDA GENİŞ KAPSAMLI BİR ÇEVİRİ TASARIMI İLE ÇALIŞMAK: AÇILIM OLANAĞI MI BELİRSİZLİK KAYNAĞI MI?
Author :
Abstract
Çeviribilim, ‘çeviri’ odaklı düşünsel çabaların birer sonucu olan söylemlerin özellikle 60’lı yıllardan itibaren kuramsal bir zemine oturmaya başlaması ile bağımsız bir araştırma alanına dönüşen alanın adıdır. Bugün, bilimsel bir metodoloji arayışı ile çok çeşitli açılardan ‘çeviri’yi merkeze alan çalışmalar, ‘çeviribilim araştırmaları’ altında kümelenmekte ya da kategorize edilmektedir. Çevribilimi’i salt ‘uygulamalı bir alan’ olmaktan çıkarıp üzerine düşünce üretilebilen bir tartışma alanına dönüştüren ise, öncelikle ‘çeviri kuramı’ ile ilgili beklentilerdir. Çeviri’nin doğasını; başka bir anlatımla çeviri gerçekliğini modelleyerek yansıtması beklenen ‘çevirinin kuramı’nın, ilkin ‘çeviri olgusu’nun tanımını yapması, kendiliğinden anlaşılır bir durumdur. Bu tanım ise, bilimsel işleyiş açısından elbette yürüyen çeviri gerçekliği ile ilgili gözlemlerin ve betimlemelerin varlığını ön koşmakla birlikte soyutlaştırıcı bir tasarımı gerekli kılmaktadır. Bu çalışmada, geniş kapsamlı bir ‘çeviri tasarımı’nın çeviri odaklı kuramsallaşma açısından olanakları ve sınırları tartışılacak, Almanca-Türkçe dil çiftinde yazınsal çeviri çalışmaları yürüten önemli çevirmenlerden özellikle Yüksel Pazarkaya ve Ahmet Cemal’in ‘çeviri’ üzerine söylemlerinden hareketle değerlendirmeler yapılacaktır. Bu bağlamda ‘çeviri’ odaklı uygulama alanından yola çıkılarak ‘çeviri’nin kuramsallığına dair çıkarımların yapılması hedeflenmiştir.
Keywords
Abstract
Translation Studies is the name of the field that has turned into an independent research field, with discourses, which are the result of ‘translation’-oriented intellectual efforts, starting to sit on a theoretical ground, especially since the 60's. Today, in search of a scientific methodology, studies focusing on ‘translation’ in various aspects are clustered or categorized under ‘translation studies’. On the other hand, what transforms translation studies from a mere ‘applied field’ into a field of discussion on which ideas can be produced is primarily the expectations about ‘translation theory’. It is spontaneously understandable that the ‘theory of translation’, which is expected to reflect the reality of translation by modeling the nature of translation, first defines the ‘phenomenon of translation’. This definition, on the other hand, requires an abstractive design, by presupposing the existence of observations and descriptions regarding the translation reality in terms of scientific functioning. In this study, the possibilities and limits of a comprehensive ‘translation concept’ in terms of translation-oriented theorization will be discussed, and evaluations will be made based on the discourses on ‘translation’ of important translators, especially Yüksel Pazarkaya and Ahmet Cemal, who carry out literary translation practice in the German-Turkish language pair. In this context, it is aimed to make inferences about the theoreticality of ‘translation’ based on the ‘translation’ oriented practice area.
Keywords
- Akalın, R. (2018): Çeviri Kuramından Çeviri Eğitimine. Akademik Çeviri Eğitiminin Temel İlkelerini Belirleme. Ankara: Nobel Yayıncılık.
- Aksan, D. (2017): Dil, Şu Büyülü Düzen. 4. Basım. Ankara: Bilgi Yayınevi.
- Cemal, A. (2011): Edebiyat Çevirilerinde Felsefi Boyutunun Eksikliği, Cumhuriyet Gazetesi, 23 Aralık 2011 Tarihli Köşe Yazısı, https://www.cumhuriyet.com.tr/yazarlar/ahmetcemal/edebiyat-cevirilerindefelsefe-boyutunun-eksikligi-307454, Erişim Tarihi: 14.10.2020.
- Cemal, A. (2013): Çevirinin Sorunları Yok..., Cumhuriyet Gazetesi, 20 Mayıs 2013 Tarihli Köşe Yazısı, https://www.cumhuriyet.com.tr/yazarlar/ahmet-cemal/cevirinin-sorunlariyok8230-422672, Erişim Tarihi: 14.10.2020.
- Cevizci, A. (2005): Paradigma Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları.
- Chomsky, N. (2018): Dilin Mimarisi. Çev: İsa Kerem Bayırlı. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları
- Göktürk, A. (2019): Çeviri: Dillerin Dili. 14. Baskı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Gürçağlar, Ş. T. (2014): Çevirinin ABC’si. 2. Baskı. İstanbul: Say Yayınları.
- Hançerlioğlu, O. (2018): Felsefe Sözlüğü. 24. Basım. İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Holmes, J. (1988): Traslated! Papers On Literary Translation And Translation Studies, With An Introduction By Raymond Van Den Broeck. Amsterdam: Rodopi.
- Holmes, J. (2004): Çeviribilimin Adı ve Doğası, Çev. Ayşenaz Koş, Çeviri(Bilim) Nedir?: Başkasının Bakışı, (Yay. Haz.) Mehmet Rıfat, İstanbul: Dünya Yayınları, 165-182.
- İşcen, İ. (2002): Çevrim Kuramı. Çeviribilim’in Temelleri Üzerine. Ankara: Seçkin Yayınevi
- İşcen, İ. (2010): Çeviribilim İçinde Söylem ve Çeviribilimsel Gerçeklik, Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, sayı 20, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim Tercümanlık Bölümü, Ankara, 1-15.
- Karadağ, A. B. (2004): Çeviri ve Çevirmenin Edebiyat ve Kültür Dizgesini Şekillendirmedeki Rolü. Varlık, Aylık Edebiyat ve Kültür Dergisi, 2004 Ocak Sayısı (1155), 9-15.
- Kade, O. (1963): Aufgaben der Übersetzungswissenschaft. Zur Frage der Gesetzmäßigkeit im Übersetzungsprozeß. Fremdsprachen içinde, 2, 83-94.
- Komissarov, V. N. (2016): Çeviride Dil ve Kültür: Paydaş mı Yoksa Rakip mi? Çev.: Mehmet İli, Çankırı Karatekin Üniversitesi Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi, (4) / 3, 91102.
- Nord, C. (1988): Textanalyse und Übersetzen. Theoretische Grundlagen. Methode und didaktische Anwendung einer übersetzungsrelevanten Textanalyse. Heidelberg: Groos.
- Öner, I. (1995): Çeviribilimde Bireysel Kuramlardan Geniş Ölçekli Bir Bakış Açısına Doğru. Mehmet Rıfat (Yay.), Çeviri ve Çeviri Kuramı Üstüne Söylemler İçinde (Ss. 9-29). İstanbul: Düzlem Yayınları.
- Pazarkaya, Y. (2018): Çevirinin Estetiği ve Çeviri Serüveni. İnceleme. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Reiß, K. ve Vermeer, H. J. (1984). Grundlegung einer allgemeinen Translationstheorie. Tübingen: Niemeyer.
- Reiß, K. (1995): Übersetzungstheorien und ihre Relevanz für die Praxis. Mary Snell- Hornby und Mira Kadric (Yay.), Wiener vorlesungen von Katharina Reiß içinde (ss. 29-46). Wien: WUV-Universitätsverlag.
- Snell-Hornby, M. (1986): Übersetzungswissenschaft – Eine neuorientierung. Tübingen –Basel: UTB –Wissenschaft, Francke Verlag.
- Stolze, R. (1997): Übersetzungstheorien (2. Auf.). Tübingen: Narr.
- Vermeer, H. (1996): A skopos theory of translation (Some arguments for and against). Heidelberg: Textcontext.
- Wilss, W. (1987). Theoretische und empirische Aspekte der Übersetzungswissenschaft. Friedrich Krollmann ve Günther Haensch (Yay.): Lebende Sprachen 32. Jahrgang. Heft 4 içinde (ss. 145-150).
- Zybatow, L. N. (2002): Sprache-Kultur-Translation oder wieso hat translation etwas mit Sprache zu tun? Lew Zybatow (Yay.), Translation zwischen Theorie und Praxis. Inssbrucker Ringvorlesungen zur Translationswissenschaft I. Forum Translationswissenschaft Bd. I. içinde (ss. 57-86). Frankfurt: Peter Lang Verlag.
