Author :
Abstract
XVIII. yüzyıl, değişen sanat akımlarından geleneksel süsleme sanatları da etkilenir. Bitkisel ve yarı stilize motifli kompozisyonların Barok ve Rokoko üslubu tasarımlarla birlikte aynı yazma eser içinde kullanılmaya başladığı görülür. XVII. yüzyıl itibarı ile de, tarihi olayların kalabalık insan gruplarıyla betimlendiği minyatürlü eserlerle birlikte, kıyafet albümü olarak adlandırılan bir grup eserde, sıradan insanlar tek olarak resmedilmeye başlamıştır. Enderunlu Fazıl’ın metnini yazdığı İ.Ü. NEK T 5502 numaralı Hubanname ve Zenanname yazması hem tezhibinde klasik ve yeni eğilimleri barındıran, hem de varaklarında tek figür kullanımının olduğu örnekler arasındadır. Dört kıtada yaşayan, otuz yedi adet erkek ve otuz dokuz adet kadın figürünün çalışıldığı ve iki ayrı bölümden oluşan eser tek ciltte toplanmıştır. İki bölümündeki unvan sayfalarında rengarenk natüralist çiçekli kompozisyonların olduğu, fasıl başlarında bitkisel, rumi ve geometrik tasarımların halkari tekniğinde uygulandığı bir yazma eserdir. Bu çalışma kapsamında, iki ayrı bölümdeki tezyini unsurlar benzerlik ve farklılıklarıyla ele alınacak; ulaşılabilen dönem örnekleriyle karşılaştırılacaktır.
Keywords
Abstract
In XVIIIth century, traditional decorative arts were also affected by the changing art movements. It was seen that compositions with herbal and semi-stylized motifs had begun to be used in the same manuscript with Baroque and Rococo style designs. As of the XVIIth century, along with miniature artworks in which historical events were depicted with large groups of people, in a group of artworks called clothing albums, ordinary people began to be depicted as single. The Hubanname and Zenanname manuscript with no.I.Ü. NEK T 5502 whose text written by Enderunlu Fazıl is among the examples that include both classical and new trends at its illumination and using a single figure on its leaves. The artwork, which consisted of thirty-seven male and thirty-nine female figures living on four continents, had been worked and consisted of two separate sections and collected in one volume. It is a manuscript with colorful naturalist floral compositions on the title pages in its two sections, and in which herbal, rumi and geometric designs are applied in the Halkari technique at the heading of the chapter. In the scope of this study, the decorative elements in two separate sections will be discussed with their similarities and differences and compared with the examples of the available periods.
Keywords
- Bingölçe, F.(2006). Zenanname Kadınlar Kitabı The Book on Woman Enderunlu Fazıl. Altüst Yayınları. Ankara.
- Çağman, F. (1989). Saray Nakkaşhanesinin Yeri Üzerine Düşünceler. Sanat Tarihinden Doğudan Batıya Ünsal Yücel Anısına Sempozyum Bildirileri. Sandoz Kültür Yayınları No:11. Güzel Sanatlar Matbaası Aş. İstanbul. (s. 35-46).
- Çağman, F. (2009). Minyatür. Osmanlı Uygarlığı 2. Editörler: Halil İnalcık, Günsel Renda. Kültür Bakanlığı. Ankara. (s. 892-931).
- Çağman, F. (2016). Osmanlı Sarayı Tasvir Sanatı, Mas Matbaacılık San. ve Tic. A.Ş. İstanbul.
- Çığ, K. (1969-1970). Türk Lake Müzehhipleri ve Eserleri. Sanat Tarihi Yıllığı III. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Enstitü. İstanbul. (s.243-252).
- Demiriz, Y. (1986). Osmanlı Kitap Sanatında Natüralist Üslupta Çiçekler. Acar Matbaacılık Tesisleri. İstanbul.
- Demiriz, Y. (2019). Osmanlı Kitap Sanatında Doğal Çiçekler. Hayalperest Yayınevi Dağ. San. Tic. Ltd. Şti. İstanbul.
- Derman, F.Ç. (1997). Halkari. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C.15. Türkiye Diyanet Vakfı Yayın Matbaacılık ve Ticaret İşletmesi. Ankara. (s. 365-367).
- Esiner Özen, M. (1985). Yazma Kitap Sanatları Sözlüğü. İ.Ü. Fen Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi Prof. Dr. Nazım Terzioğlu Basım Atölyesi. İstanbul.
- Esiner Özen, M. (2017). Türk Cilt Sanatı. İşaret Yayınları. İstanbul.
- Göksoy, H. A. (1976). Enderunlu Fazıl ve Zenanname. İlgi Dergisi Yıl 10 S.23. Apa Ofset Basımevi. (s.29-32).
- İçen, S. (2001). Hubanname ve Zenanname’de Resim- Metin İlişkisi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- İrez, F. (1989). XIX. Yüzyıl Saray Mobilyası. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını-23. Ankara.
- Kaya, B. A. (2010). Şehrengiz. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi C. 38. Türkiye Diyanet Vakfı Yayın Matbaacılık ve Ticaret İşletmesi. Ankara. (s. 461).
- Koçak,Y. (1979). Fazıl Enderuni ve Üniversite Kütüphanesinde Bulunan Minyatürlü Eseri. Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Belleteni. 63-343. (s.2-11).
- Küçük, S. (1995). Enderunlu Fazıl. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi C.11. Türkiye Diyanet Vakfı Yayın Matbaacılık ve Ticaret İşletmesi. Ankara. (s. 188-189)
- Okumuş, A. (2016). Türk Süsleme Sanatlarında Barok ve Rokoko. İlke Kitap, İstanbul.
- Özönder, H. (2003) Ansiklopedik Hat ve Tezhip Sanatları Deyimleri, Terimleri Sözlüğü. Sebat Ofset Matbaacılık. Konya
- Palanci, Ç. (2019). 18. Yüzyıl Türk Minyatür Sanatında Kadın Figürü. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Renda, G. (1979). XVIII. Yüzyıl Türk Minyatürü. I. Milletlerarası Türkoloji Kongresi (İstanbul, 15-20.X.1973), Tebliğler 3. Türk Sanatı Tarihi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türkiyat Enstitüsü. Tercüman Gazetesi ve Türkiyat Enstitüsü İşbirliği Basımı. İstanbul.
- Renda, G. (2009). Resim ve Heykel. Osmanlı Uygarlığı 2. Editörler: Halil İnalcık, Günsel Renda. Kültür Bakanlığı. Ankara. (s. 933-979).
- Yalçın Wells ,Ş. (2001). Buhari Minyatürlerinde Kadın Figürü. Basılmamış Sanatta Yeterlik Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Yaman, B. (1996) 18. Yüzyılın İkinci yarısında Osmanlı Saray Ehl-i Hiref (Sanatkarlar) Teşkilatı. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Rektör Prof. Dr. Hasan Gürbüz’e Armağan. (Sayı: 3). Isparta. (s. 273-292).
- Yaman, B. (2008) Osmanlı Saray Sanatkarları 18. Yüzyılda Ehl-i Hiref. Tarih Vakfı Yurt Yayınları. İstanbul.
- Yılmaz, A. (2004). Türk Kitap Sanatları Tabir ve Istılahları. Damla Yayınevi. İstanbul.
- Züber, H. (1972). Türk Süsleme Sanatı. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları 101. Sanat Eserleri Dizisi 6. 2. Baskı. Ankara.
