Author :
Abstract
Hacı Bektaş-ı Veli XIII. yüzyılda yaşamış ve Türk tasavvuf tarihini derinden etkilemiş önemli sûfî şahsiyetlerden birisidir. Bektaşilik, XV. yüzyıldan itibaren müesseseleşerek Türkiye tarihine derin etkileri olan bir tarikattır. Tasavvuf düşüncesi kendine has bir takım esas ve kaideler geliştirerek tarikatlar şeklinde yapılanması sürecinde uygulanan esas ve kaidelere erkân ya da adap ve erkân gibi adlar verilmektedir. Hacı Bektaş-ı Veli’nin yaşantısını ve kerametlerini anlatarak onun adının geniş bir alana yayılmasına vesile olan mensur, manzum, mensur-manzûm karışık yazılmış Vilâyetnâme adı verilen eserlerdir. Gerek bu eser gerekse Hacı Bektaş-ı Veli’nin diğer önemli halifeleri adına yazılmış menâkıbnâme kitapları Bektaşiliğin tarikat olarak müesseseleşme sürecinde tarikat adap ve erkânın oluşmasının en önemli kaynakları arasındadır. Bu çalışmada amaç Manzûm Vilâyetnâme’de geçen erkânı kılık kıyafet, çihâr-ı darb, çile, seyâhat, cerr ve mücerretlik başlıkları altında tespitini yapmaktır. Çalışmanın modeli nitel araştırma deseninden betimsel tarama yöntemiyle yapılmıştır. Bu yöntem doğrultusunda metnin analizinden Bektaşiliğin adap ve erkânının Vilâyetnâme kaynaklı olduğu sonucuna varılmıştır.
Keywords
Abstract
Haci Bekatas-i Veli is one of the important sofi personality lived in XIII. century and effected Turkish mysticism deeply. Bekthashism is a cult, which has been institutionalised from the XV. century and deeply effected to Turkish history. The thought of mysticism has developed some principals and pedestals and reorganised as the cult. And those principles and pedestals are named as rules (adap) and conventions (erkan). The Works which are prose, poetical and prose-poetical mixed written pieces are called Vilayetname whcih tells Haci Bektas-i Veli’s life and his miracles and affords sprawl his name to a larger area. Both this work and menakibname boks which has been written behalf Haci Bektas-i Veli’s caliphs are most ,mportant sources for the institutionalison of the Bekhashism as a cult by making up rules and conventions. The goal of this work is to determine in the title of high offiicials’ rig, four shaving, ordeal, travel, oblation, notionalism. The model of the work has been done from qualitative research pattern to descriptive scanning method. In the direction of this method, it’s been deduced after the analyzing of the text, Bektashism’s rules and conventions are based from Vilayetname.
Keywords
- Aça, Mehmet (2012) Halk Bilimi Araştırmalarının Kaynakları, Halk Bilimi El Kitabı, (Editör: Mustafa Aça), İstanbul: Motif Vakfı Yayınları.
- Ağırdemir, Erdoğan (2011) Bektaşilikte Tâc Çeşitleri ve Anlamları, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Ankara, Sayı: 60, s.365-378.
- Atasoy, Nurhan (2005) Osmanlı Dönemi Tarikat Kıyafetleri ve Cihazları, Osmanlı Toplumunda Tasavvuf ve Sufiler, Kaynaklar-Doktrin-Ayin ve Erkan-Edebiyat-Mimari-İkonografiModernizm, (Haz.: Ahmet Yaşar Ocak), Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- Baba, Safer (1998) Tasavvuf Terimleri, Istılâhât-ı Sofiyye Fî Vatan-ı Asliyye, İstanbul: Heten Keten Yayınları.
- Cebecioğlu, Ethem (2005). Tarikat Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, İstanbul: Anka Yayınları.
- Duran, Hamiye (2007). Velâyetnâme, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
- Gülerer, Salih (2013) Türk Kültüründe Menâkıbnâmeler ve Menâkıbnâme Yazıcılığı, Tarih Okulu Dergisi (Journal of History School), Yıl 6, Sayı XVI, s. 233-262.
- Gülerer, Salih (2019) Hacı Bektâş-ı Velî’nin Manzûm Vilâyetnâmesi, Kayseri: Kimlik Yayınları.
- Gülerer, Salih (2020). İkincil Sözlü Kültür Ortamına Geçiş Bağlamında Hacı Bektaş-ı Veli’nin Manzûm Vilâyetnâmesi, Researcher: Social Science Studies 2020, Cilt 8, Sayı 2, s. 0116.
- Gölpınarlı, Abdülbâki (1963) Mevlevî Âdâb ve Erkânı, İstanbul: İnkılap ve Aka Kitabevleri.
- Gölpınarlı, Abdülbaki (1990) Vilâyet-nâme (Manâkıb-ı Hünkâr Hacı Bektâş-ı Velî) İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
- Kara, Mustafa (1990). Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, İstanbul: Dergâh Yayınları.
- İnançer, Ömer Tuğrul, (2005) Osmanlı Tarihinde Sûfilik Âyin ve Erkânları, Osmanlı Toplumunda Tasavvuf ve Sufiler, Kaynaklar-Doktrin-Ayin ve Erkan-Edebiyat-Mimariİkonografi-Modernizm, (Haz.: Ahmet Yaşar Ocak), Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- Noyan, Bedri (1985) Bektaşîlik Alevîlik Nedir, Ankara: Doğuş Matbaacılık.
- Bedri, Noyan (1996). Hacı Bektaş-ı Veli Manzum Vilâyetnamesi, İstanbul: Can Yayınları.
- Ocak, Ahmet Yaşar (1999) Osmanlı İmparatorluğu’nda Marjinal Sûfîlik: Kalenderîlik (XIV- XVII. Yüzyıllar) Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Özdemir, Ali Rıza (2019) Hünkâr Hacı Bektaş Veli, Ankara: Kripto Basım Yayım Dağıtım Ltd. Şti.
- Ağırdemir, Erdoğan (2011). Bektaşilikte Tâc Çeşitleri ve Anlamları, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Ankara: sayı. 60.s. 365-378.
- Parlatır, İsmail, (2012). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Yargı Yayınevi.
- Yılmaz, H. Kâmil (2010). Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar, Ankara: Ensar Neşriyat.
