Author :
Abstract
Tip, benzerlerinin özelliklerini üstünde toplayan örnek kişidir. Tipler; ortak davranış, zihniyet ve değerlerin evrensel temsilcisidir. Halkın anlatmalarındaki kişi kadrosunu tipler oluştururlar. Arketip; ilk örnek, ilk tip gibi anlamlara gelir. Arketipler bir araya gelerek yeni kavramlar oluşturup bilince çeşitli semboller şeklinde gelir. Kolektif bilinçdışı, insanın soyaçekim yoluyla atalarından getirdiği ve farkında olmadan taşıya getirdiği kültürel olgularda ortaya çıkmaktadır. Kültürel olgulardan biri de halk hikâyeleridir. Hikâyeci âşık denilen anlatıcılar tarafından aktarılan hikâyeler bir süre sonra yazıya geçirilmiş bireysel ürünler gibi görünseler de temelde bir halk ürünüdür. Konu bakımından aşk ve kahramanlık hikâyeleri olarak ikiye ayrılır. Aşk hikâyelerinden biri de Kerem ile Aslı Hikâyesidir. Çalışmanın amacı Kerem ile Aslı Hikâyesindeki kolektif bilinçdışından yansıyan arketiplere göre şekillenen tipleri belirlemektir. Bu belirlemede tipler; cinsiyet, olumlu olumsuz vasfı ve işlevleri yönünden belirlenmiştir. Yöntem olarak halkbilimin metin merkezli yapısalcı ve psikoanalitik kuramının C. G. Jung Okulunun kabullerinden yola çıkılmıştır. Sonuç olarak incelen hikâyede kolektif bilinçdışında yer alan anne, baba, ihtiyar adam, gölge ve persona arketiplerine bağlı âşık tipi, sevgili tipi, ebeveyn tipi, zalim ebeveyn tipi, yönlendirici tip ve yardımcı tipinin bulunduğu tespit edilmiştir.
Keywords
Abstract
Flat character is the exemplary person who gathers the fonctıons of ıts smilars. flat characters are the universal delegate of the common behaviour, mindset and values. The personnel cadre of the society’s expressions are the flat characters. archetype means; first example, first flat character. Archetypes make up the new concepts by gathering togather and come to the consciousness as various symbols. Collective unconsiousness emerges on culturel phenomenons beared unwittingly and brought from the fathers through atavism of a human. One of the culturel phenomenon is folktales. Even though it seems that the stories are personal and were transferred by folktaler minstrel; they are public products. Folktales are separated two in terms of topic as lyric and epic. One of the lyric folktale is Kerem and Aslı Folktale. The goal of the work is to determine to the flat chracters that shaped in accordince with the archetypes which reverberates from the collective unconsciousness in Kerem and Aslı Folktale. While determining, flat characters are determined in terms of gender, positive – negative qualifications and functions. As the methodology, one of the folklore’s text-based structruralist and psycho-analytic theoryis used by starting from C. G. Jung School’s assents. Consequentelly, it’s been determined that in the examined folktale that falling within the collective unconsciousness minstrel flat character, lover flat character, parent flat character, cruel parent flat character, collimator flat character and assistant flat character connected with mother, father, old man, shadow and persona archetypes.
Keywords
- Albayrak, N. (2005) “Türk Halk Hikâyelerinin Genel Özellikleri: Tasnifi ve Taş Baskısı Hikâyelerine Bazı Katkılar”, Osmanlı Araştırmaları XXVI, (Editörler: H. İnalcık, İ. E. Erünsal, H. W. Lowry, F. Emecan, K. Kresier) İstanbul.
- Alptekin, Ali Berat (1997) Halk Hikayelerinin Motif Yapısı, Ankara: Akçağ Yayınları
- Boratav, P. N. (1988). Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği İstanbul: Adam Yayınları
- Duman, Mustafa (2012) Bozkurttan Hızır’a Halk Anlatmalarında Kılavuz, Milli Folklor Dergisi, Ankara, Yıl:24, Sayı, 96, s. 190-201.
- Duman, Mustafa (2019) Türk Halk Anlatmalarında Olumsuz Tipler, İzmir: Ege Üniversitesi Rektörlüğü Basım Evi Müdürlüğü.
- Ekici, Metin (1999) Anadolu Sahası Köroğlu Anlatmalarında Kadın Tipler, Milli Folklor, Yıl: 11, Sayı: 44, s. 10-17.
- Forster, Edwar Morgan (1985) Roman Sanatı (Çev: Ünal Aytür), İstanbul: Adam Yayınları
- Gülerer, Salih (2020) Türk Halk Hikâyelerinde İhtiyar Adam Arketipi, Sosyal Bilimler Dergisi (The Journal Social of Sciences) Yıl: 7, Sayı: 44, s.166-185.
- Gülerer, Salih (2020) Türk Hikâye Kahramanlarının Dönüşüm Sembolleri, Sosyal Bilimler Dergisi (The Journal Social of Sciences) Yıl: 7, Sayı: 47, s.145-162.
- Jung, C. G. (2011). Dört Arketip, (Çev.: İhsan Kırımlı), Sayfa Yayınları.
- Jung, C. G. (2016). Analitik Psikoloji Üzerine İki Deneme, (Çev.: İsmail Hakkı Yılmaz), Pinhan Yayıncılık.
- Jung, C. G. (2017). Rüyalar, (Çev.: Aylin Kayapalı), Pinhan Yayıncılık
- Jung, Carl Gustav (2020) Dört Arketip, Çev: Zehra Aksu Yılmazer, İstanbul: Metis Yayınları.
- Karakaş, Rezan; Akın, Erdem; Güneş, Firdevs (2017) Yaralı Mahmut Hikâyesinde Kadın Tipleri, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, Yıl: 2017, Cilt: 36, s.17-33.
- Kaplan, Mehmet (1991) Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar 3 Tip Tahlilleri, İstanbul: Dergâh Yayınları.
- Moore, Robert & Gillette, Douglas (1990) King Warrior Magician Lover, Rediscovering the Archetyes of the Mature Masculine, HarperSan Francisco
- Özdemir, Mehmet (2018) Aşk ve Kahramanlık Konulu Türk Halk Hikâyelerinde Düşman Tipi, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl: 10, Cilt: 10, Sayı: 18, s. 239-266.
- Türkmen, Fikret, (1974), Âşık Garip Hikâyesi Üzerine Mukayeseli Bir Araştırma, Atatürk Üniversitesi Yayın No.357, Edebiyat Fakültesi Yayın No. 70, Araştırma Yayın No. 59., Baylan Matbaası, Ankara.
- Fedâkar, Selami; Aksoy, Hüseyin. “Türk Destanlarındaki Kadın Tiplerin Tespiti ve Tahlili: Kırgız Destanları Örneği” Millî Folklor 124 (Kış 2019): 105-120
- sozluk.gov.tr (Erişim tarihi: 27.12.2020)
