Author :
Abstract
Turna, hem Alevi-Bektaşi inanç edebiyatında hem de divan ve halk edebiyatında çokça anılan ve işlenen kuştur. Halk Edebiyatında sevgiliyi ve haberciyi, Alevi-Bektaşi edebiyatında ise özellikle Hz. Ali’nin avazını temsil eden simge kuştur. Göçer olan bu simge kuş, Uzakdoğu’dan Anadolu’ya kadar sıla ve gurbet ile özdeş olup haber getiren ve ruh taşıyan elçi durumundadır. Dişi ve erkek turna kuşlarının birbirine olan sadakati ve vefası, Alevi-Bektaşi inancında ikrarlı ilişkilerin ve eşlerin durumu ile özdeş bilinir. Bu kuşların dansı, uçuş pozisyonları ve sadakat özellikleri esas alınarak Turna Semahı icra edilmiştir. Turna Semahı turnanın siluetini ve dans figürünü içermektedir. Sevgi, sadakat ve vefa gibi değerlerin toplamı olarak simgeleşen turna kuşu, Alevi-Bektaşi inanç dünyasına bu değerler bütününü taşıyan kuş olarak girmiştir. Araştırmacılar genellikle semah ve turna konularını ayrı ayrı ve birbirlerinden kopuk olarak incelemişlerdir. Makaleyi daha anlaşılır kılmak için Turna kuşu ile Turna Semahı bir arada incelenmiş ve aralarındaki ilişki ele alınmıştır. Daha önce bu kuş ve semah ile ilgili yapılan incelemelerde bağlam bütünlüğüne yapılan vurgunun zayıf olduğu kanaatindeyiz. Bu nedenle makalemizde turna kuşunun kimliği, karakteri, yaşam şekli, uçuş biçimleri, dans ve eşine olan sadakati ile Alevi-Bektaşi Turna Semahını dönen evli çiftlerin ikrarı, sadakati, dansları ve inançları bağlamında ele alınmıştır. Bu makale Ardahan ili Damal ilçesi Dereköyü’ nde yapılan alan çalışmasında görsel kayıt altına alınan icra halindeki Turna Semahı varyantları ve literatür taraması esasında yazılmıştır.
Keywords
Abstract
Crane is a widely-used and mentioned bird both in Alewi-Bektashi faith literature and Divan and folk literature. It represents beloved and messenger in folk literature and it is a symbolic bird represents the cry of “Ali” - cousin and son-in-law of the Prophet Muhammad - in Alewi-Bektashi faith literature. Being identical to the images of homeland and foreign lands from far East to Anatolia, that nomadic symbolic bird is thought to be a messenger carries news and spirits. Fidelity and loyalty of female and male cranes to each other is identical to the idea of acknowledgeable relations and couples in Alewi-Bektashi faith. “Crane Semah” (whirl) is performed on the basis of the features of dancing, flight patterns and loyalty of these birds. “Crane Semah” includes the silhouette and dancing patterns of cranes. Being a symbolic bird as a sum of values such as love, fidelity and loyalty, cranes have entered the Alewi-Bektashi faith world as a set of values. Researchers have dealt with the issues of Semah and cranes separately and disconnectedly. In this study, the bird crane and Crane Semah issues were evaluated together and the relations among them were examined. Because, it is obvious that there is a concrete relation between the specifications of cranes, life style, dance and flight and Crane Semah.
Keywords
- Sözlü Kaynaklar Esmaye Mehmetoğlu; Iğdır ili Karakoyun İlçesi, 1935 doğumlu Sümbül Şentürk, Ardahan ili Damal ilçesi Dereköy, 1950 doğumlu Yeter Degirmenci, Ardaha ili Damal ilçesi Dereköy,1947 doğumlu Cafer Avalır (zakir), Ardahan ili Damal ilçesi Dereköy, 1957 doğumlu Cafer Şentürk, Ardahan ili Damal ilçesi Dereköy ,1948 doğumlu Aytekin Geysel, Ardahan ili Damal ilçesi Eskikılıç Köyü, 1965 doğumlu Arzu Kalkan, Elazığ-Sivrice İlçesi, Merkez ilçe, 1956 doğumlu Binali Bozkurt, Erzincan-Tercan, Quzveren Köyü, 1939 doğumlu Hüsniye Toprak, Iğdır ili Karakoyunlu ilçesi, 1935 doğumlu Yazılı Kaynaklar
- Aslanoğlu, İbrahim (1997), Pir Sultan Abdallar. Ankara: Can Yayınevi
- Cengiz, Daimi (2020), Halkbilim Yazıları, Ankara, Duvar Yayınevi Ceylan, Ömür (2003), Klasik Türk Şiirinde Turna’ya Dair, Hacı Bektaşi Veli Dergisi:38,
- Ankara, Kış Çamlıbel, Ahmet (2005), Evdale Zeynıke, İstanbul, Deng Yayınevi Duranlı, Muvaffak (2010), Saha(Yakut) Büyü Masalları, Konya, Komen Yayınevi Elçin, Şükrü (2003), Hacı Bektaşi Veli Dergisi, sayı 28, Ankara ----------------(1997), Türk Halk Edebiyatında Turna Motifi, Halk Edebiyatı Araştırmaları-1,
- Ankara, Akçağ Yayınevi Erseven, İlhan Cem(1990), Alevilerde Samah, Ankara, Ekin Yayınevi Hançerlioğlu,Orhan(1975), İnanç Sözlüğü, İstanbul,Remzi Kitapevi Halk Oyunları(1996), Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları Karamağaralı, Beyhan (1970), Sivas ve Tokat’taki Figürlü Mezar Taşlarının Mahiyeti
- Hakkında, Selçuklu Araştırmaları, C.2 Korkmaz, Esat (2005), Alevilik ve Bektaşilik Terimleri Sözlüğü, İstanbul, Kitap Yayınevi Melikoff, İrena (2006), Uyur İdik Uyardılar, İstanbul, Demos Yayınevi Özmen, İsmail (2000), Simgeler Kenti Bektaşilik, Ankara, C.1 Öztelli, Cahit (1971), Pir Sultan Abdal, Ankara, Milliyet Yayınevi Tressidler, Cek (1999), Semboller Sözlüğü (Slovar Smyolov), Turna(Juravl) Maddesi,
