KADIN ÇALIŞANLAR KAPSAMINDA DUYGUSAL ZEKA DÜZEYİ VE ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK İLİŞKİSİ: İZMİR İLİNDE BANKACILIK SEKTÖRÜNDE BİR ARAŞTIRMA
Author :
Abstract
Günümüzün değişen piyasa koşullarında örgütsel verimliliğe katkı sağlayan dinamiklere sahip olmak kurumlar için kaçınılmaz bir unsur haline gelmiştir. Bu noktada ikamesi olmayan tek üretim faktörü olan liyakat sahibi insan kaynağının, sahip olduğu beceriler ve sergilediği davranışlar ayrıca dikkat çekmektedir. Dolayısıyla bu çalışmada duygusal zeka düzeyinin, rol fazlası gönüllü davranışlar olarak da adlandırılan örgütsel vatandaşlık davranışını etkileyeceği görüşünden hareket edilmiştir. Araştırmanın temel amacı, empati ve sosyal beceriler bakımından yüksek düzeyde başarılı olduklarını ifade edebileceğimiz, kadın çalışanların duygusal zeka düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişkiyi belirlemektir. Bu kapsamda, araştırmaya yönelik olarak hazırlanmış olan anket formu büyük ölçekli özel bir bankanın İzmir ilindeki şubelerinde çalışan 416 kadın çalışana yüz yüze ve email yoluyla Haziran 2019 – Ağustos 2019 tarihleri arasında uygulanmıştır. Araştırmanın sonucunda, kadın çalışanlar için en önemli olarak algılanan faktörler, sırasıyla iletişim ve insan ilişkileri olarak belirlenmiş; katılımcıların boyutların önem sırasına verdikleri cevaplara bakıldığında ise iş ve insan ilişkileri ilk iki sırada yer almıştır. Kadın çalışanların cinsiyet temelli olarak sahip oldukları duygusal farkındalık, iletişim, insan ilişkileri ve empati gibi üstün yetenekleri bu araştırma ile de desteklenmiştir. Çalışmada ayrıca katılımcıların değişkenlerin tüm alt boyutlarını ileri düzeyde önemli olarak algıladıkları, faktörlere bakış açıları bakımından yöneticiler ile çalışanlar arasında algı farklılığı bulunmadığı, olay-duygu yönetimi, olay-ilişki, olay-sosyal boyut, olay-davranışsal boyut, duygu yönetimi-ilişki, stratejiklik-sosyal boyut, stratejiklik-davranışsal boyut, insan ilişkileri-davranışsal boyut, sosyal boyut-davranışsal boyut faktörleri arasında pozitif yönde bir ilişki tespit edilirken; iletişim-çözümsellik, duygu yaşam-davranışsal boyut, duygu yaşam-çözümsellik faktörleri arasında doğrusal ve istatistiksel açıdan önemli bir ilişkiye rastlanılamadığı ve değişkenler arasında kurulan regresyon modelinin anlamlı olduğu tespit edilmiştir.
Keywords
Abstract
In today’s changing market conditions, having dynamics that contribute to organizational efficiency has become an inevitable element for institutions. At this point, the skill and behaviors of the human resource, which is the only production factor without substitutional attract attention. Therefore this study is based on the view that emotional intelligence level will affect organizational citizenship behavior, also known as over-role voluntary behavior. The main purpose of the study in to determine the relationship between emotional intelligence levels and organizational citizenship behaviors of female employees, who are assumed to be more successfull than men in terms of empathy and social skills. In this context, a questionnaire form prepared for the research was applied to 416 female employees working in the branches of a large-scale private bank in Izmir province in person and via email between June 2019 and August 2019. Asa result of the research, the factors perceived to be the most important for female employees were determined as communication and human relations, respectively; when looking at the answers given by teh participants to the order of importance of the dimensions, business and human relations took the first two places. The superior abilities of female employees such as emotional awareness, communication, human relations and empathy, based on gender, are also supoorted by this research. The study also found that the participants perceived all sub-dimensions of the variables as highly important, there was no difference in perception between managers and employees in terms of their perspective on factors event-emotion management, event-relationship, event-social-dimension, event-behavioral dimension, emotional management-relationship, strategicity-social-dimension, strategicity-behavioral dimension, human relations-behavioral dimension, while determining a positive relationship, between social dimension-behavioral dimension factors it was determined that there was no linear and statistically significant relationship between communication-analyticity, emotion life-behavioral dimension, emotion life-analytical facyots and the regression model established between variables was significant.
Keywords
- Abdulrauf Fathuma Hansiya, “Perception of Organizational Justice as a Predictor of Organizational Citizenship Behavior: An Empirical Study at Schools in Sri Lanka”, European Journal of Business and Management, Volume 6, Issue 12, (2014), p. 124130.
- Avunduk Yeşim, Duygusal Zekanın İş Performansı Üzerindeki Etkisi: Tıp Doktorları ile Toplu Ulaşım Şoförleri Üzerinde Karşılaştırmalı Alan Uygulaması, Doktora Tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2016.
- Aysel Levent, Liderlik ve Duygusal Zeka, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli 2006.
- Baltaş Zuhal, İnsanın Dünyasını Aydınlatan ve İşine Yansıyan Işık Duygusal Zekâ, İstanbul: Remzi Kitabevi, 2006.
- Basım H. Nejat, Şeşen Harun, “Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Ölçeği Uyarlama ve Karşılaştırma Çalışması”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 61, Sayı 4, (2006), s. 83-101.
- Bingöl Dursun vd., “Dönüştürücü Liderliğin Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerine Etkisi”, 11. Afyon Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı, (Mayıs 2003), s. 491-508.
- Brief P. Arthur, Motowidlo J. Stephan, “Prosocial Organizational Behavior”, Academy of Management Review, Volume 11, Issue 4, (1986), p. 710-725.
- Bozkurt Fatma, Denizcilik Sektöründe Çalışan Gemi Adamlarının Demografik Özellikleri ile Örgütsel Bağlılık, Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ve Algılanan Örgütsel Destek Düzeyi Arasındaki İlişkiyi İncelemeye Yönelik Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa 2007.
- Carmeli Abraham, Josman E. Zvi, “The Relationship Among Emotional Intelligence, Task Performance and Organizational Citizenship Behaviors”, Human Performance, Volume 19, Issue 4, (2006), s. 403–419.
- Côté Stephane, Miners T.H. Christopher, “Emotional Intelligence, Cognitive Intelligence, and Job Performance”, Administrative Science Quarterly, Volume 51, Issue 1, (2006), p. 128.
- Çakar Ulaş, Arbak Yasemin, “Dönüşümcü Liderlik Duygusal Zeka Gerektirir mi? Yöneticiler Üzerinde Örnek Bir Çalışma”, Dokuz Eylül Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt 18, Sayı 2, (2003), s. 83-98.
- Çarıkçı İlker vd., “Kişilik, Duygusal Zeka ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Arasındaki İlişkileri Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 1, Sayı 11, (2010), s. 41-65.
- Çetin Ölçüm Münevver, Örgütsel Vatandaşlık Davranışı, 1. Baskı, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 2004.
- Çetinkaya Özlem, Alparslan Murat Ali, “Duygusal Zekanın İletişim Becerileri Üzerine Etkisi: Üniversite Öğrencileri Üzerinde Bir Araştırma”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 16, Sayı 1, (2011), s. 363-377.
- Çolak Faruk Ömer, “Sanayileşme ve Kadın İşgücü”, İstihdam, Kadın İşgücü ve Yeni İş Kanunu Sempozyumu, Sayı 242, (2004), s. 23.
- Doğan Selen, Çalışan İlişkileri Yönetimi, 1.Baskı, İstanbul: Kare Yayınları, 2005.
- Doğan Selen, Personel Güçlendirme Rekabette Başarının Anahtarı, 2. Baskı, İstanbul: Kare Yayınları, 2006.
- Düzgün Emel, Mimari Tasarım Eğitiminde “Başarı Yönelimi”nin Ölçülmesi, Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul 2004.
- Edizler Gaye, “Karizmatik Liderlikte Duygusal Zeka Boyutuyla Cinsiyet Faktörüne İlişkin Literatürsel Bir Çalışma”, Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademi Dergisi, Cilt 6, Sayı 2, (2010), s. 137-150.
- Epstein Seymour, Constructive Thinking: The Key to Emotional Intelligence, West Port, CT, USA: Greenwood Publishing Group, Incorporated, 1998.
- Eynollahzadeh Zarifeh, Aghayi Akbar Ali, “Examining the Relationship among Emotional Intelligence, Organizational Communications and Organizational Citizenship Behavior”, Management Science Letters, Volume 5, (2015), p. 493-500.
- Fernandez-Araoz Claudio, “Hiring without Firing”, Harvard Business Review, Volume 77, (1999), p. 108-120.
- Goleman Daniel, Duygusal Zeka Neden IQ’dan Daha Önemlidir?, (Çeviren: Banu Seçkin Yüksel, 2011), 34. Baskı, İstanbul: Varlık Yayınları, 1995.
- Goleman Daniel, İşbaşında Duygusal Zekâ, (Çeviren: Handan Ballara), 3. Baskı, İstanbul: Varlık Yayınları, 1998.
- Goleman Daniel, İşbaşında Duygusal Zeka, 1. Baskı, İstanbul: Varlık Yayınları, 2000.
- Goleman Daniel, İşbasında Duygusal Zeka, (Çeviren: Handan Balkara), 4.Baskı, İstanbul: Varlık Yayınları, 2005.
- Goleman Daniel, Duygusal Zekâ Neden IQ’dan Daha Önemlidir?, (Çeviren: Banu Seçkin Yücel, Osman Deniztekin), İstanbul: Varlık Yayınları, 2006.
- Güldü Özgür, Kart Ersoy Müge, “Toplumsal Cinsiyet Rolleri ve Siyasal Tutumlar: Sosyal Psikolojik Bir Değerlendirme”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 64, Sayı 3, (2009), s. 98-116.
- Gürbüz Sait, “Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ve Duygusal Bağlılık Arasındaki İlişkilerin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma”, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 3, Sayı 1, (2006), s.48-75.
- Gürbüz Sait, Yüksel Murad, “Çalışma Ortamında Duygusal Zeka: İş Performansı, İş Tatmini, Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ve Bazı Demografik Özelliklerle İlişkisi”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, Cilt 9, Sayı 2, (2008), s. 174-190.
- Isen Alice vd., “Duration of The Effect of Good Mood on Helping: “Footprints on The Sands of Time”, Journal of Personality and Social Psychology, Volume 34, Issue 3, (1976), p. 385-393.
- Isen Alice, Positive Affect and Decision Making, New York: Guilford Press, 1993.
- İplik Nur Fatma, Örgütsel Vatandaşlık Davranışı, Ankara: Akademisyen Kitapevi, 2015.
- İşbaşı Özen Janset, Çalışanların Yöneticilerine Duydukları Güvenin ve Örgütsel Adalete İlişkin Algılamalarının Örgütsel Vatandaşlık Davranışının Oluşumundaki Rolü: Bir Turizm Örgütünde Uygulama, Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya 2000.
- Jordan J. Peter vd., “Workgroup Emotional Intelligence: Scale Development and Relationship to Team Process Effectiveness and Goal Focus”, Human Resource Management Review, Volume 12, Issue 2, (2002), p. 195–214.
- Joseph L. Dana, Newman A. Daniel, “Emotional Intelligence an Integrative Meta-Analysis and Cascading Model”, Journal of Applied Psychology, Volume 95, Issue 1, (2010), p. 54
- Jung Hyo Sun, Yoon Hye Hyun, “The Effects of Emotional Intelligence on Counterproductive Work Behaviors and Organizational Citizen Behaviors Among Food and Beverage Employees in a Deluxe Hotel”, International Journal of Hospitality Management, Volume 31, Issue 2, (2012), p. 369– 378.
- Karagöz Lütfiye, İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Görüşlerine Göre Örgütsel Adanma ile Örgütsel Yurttaşlık Davranışları Arasındaki İlişki, Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2007.
- Karakuş Mehmet, İlköğretim Okul Yöneticilerinin ve Öğretmenlerin Duygusal Zekâ Yeterliklerinin, Öğretmenlerin Duygusal Adanmışlık, Örgütsel Vatandaşlık ve İş Doyumu Düzeylerine Etkisi, Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ 2008.
- Korkmaz Tuğba, Arpacı Ebru ,”Relationship of Organizational Citizenship Behavior with Emotional Intelligence”, Procedia Social and Behavioral Sciences, Volume 1, Issue 1, (2009), p. 2432–2435.
- KSSGM (Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlügü), Bankacılık Sektöründe Cinsiyete Dayalı Ayrımcılık, Ankara: KSSGM Yayınları, 2000.
- Malek Turki Melhem, “Relationship Between Emotional Intelligence and Collaborative Conflict Resolution Styles”, Dissertation Abstracts International, Volume 61, Issue 5, (2000), p. 2805.
- Megerian E. Lara, Sosik J. John, “Understanding Leader Emotional Intelligence and Performance: The Role of Self-Other Agreement on Transformational Leadership Perceptions”, Sage Journals, Volume 24, Issue 3, (1999), p. 367-390.
- Mittal Vipin Er, Sindhu Ekta, “Emotional Intelligence & Leadership”, Global Journal of Management and Business Research, Volume 12, Issue 16, (2012), p. 34-37.
- Modassir Atika, Singh Tripti, “Relationship of Emotional Intelligence with Transformational Leadership and Organizational Citizenship Behavior”, International Journal of Leadership Studies, Volume 4, Issue 1, (2008), p. 3-21.
- Organ W. Dennis, Organizational Citizenship Behavior: The Good Soldier Syndrome, Lexington MA: Lexington Books, 1988.
- Organ W. Dennis, “The Motivational Basis of Organizational Citizenship Behavior”, Research in Organizational Behavioral, Volume 12, (1990), p. 43-72.
- Organ W. Dennis, Ryan Katherine, “A Meta-anatytic Review of Attitudinal and Dispositional Predictors of Organizational Citizenship Behavior”, Personnel Psychology, Volume 48, Issue 4, (1995), p. 775-802.
- Özaslan Özge Burcu, “Duygusal Zeka ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişkinin İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma”, 16. Antalya Yönetim Organizasyon Kongre Bildirisi, Cilt 20, Sayı 64, (2008), s. 98-111.
- Özdemir Yüksek Aslı, Özdemir Ali, “Duygusal Zeka ve Çatışma Yönetimi Stratejileri Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi: Üniversitede Çalışan Akademik ve İdari Personel Üzerine Uygulama”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 18, (2007), s. 393-410.
- Özer Mustafa, Biçerli Kemal, “Türkiye’de Kadın Çalışanların İş gücünün Panel Veri Analizi”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 3, Sayı 1, (2003), s. 55-86.
- Podsakoff M. Philip vd., “Organizational Citizenship Behaviors: A Critical Review of The Theoretical and Empirical Literature and Suggestions for Future Research”, Journal of Management, Volume 26, Issue 3, (2000), p. 513-563.
- Sabuncuoğlu Zeyyat, Tüz Melek, Örgütsel Psikoloji, 1. Baskı, Bursa: Alfa Aktüel Basım Yayın Dağıtım, 2005.
- Salarzehi Habibollah vd., “A Survey of Relationship of Between Emotional Intelligence and Organizational Citizenship Behavior in Iran”, CsCanada International Business and Management, Volume 3, Issue 1, (2011), p. 130-135.
- Salovey Peter, Mayer John, “Emotional Intelligence, Imagination, Cognition and Personality”, Sage Journals, Volume 9, (1990), p. 185-211.
- Staw M. Barry, “Employee Positive Emotion and Favorable Outcomes at The Workplace”, Organization Science, Volume 5, Issue 1, (1994), p. 51-71.
- Şahin Semiha vd., “The Relation Between Job Satisfaction and Emotional Intelligence: An Investigation About The Education Supervisors”, Elementary Education Online, Volume 10, Issue 3, (2011), p. 974-990.
- Şenel Dilek, “Çalışma Yaşamında Cinsiyete Dayalı Ayrımcılık: Bankacılık İşyerlerinden Örnekler", İktisat Dergisi, Sayı 377, (1998), s. 54-61.
- Wong Chi-Sum, Law S. Kenneth, “The Effects of Leader and Follower Emotional Intelligence on Performance and Attitude: An Exploratory Study”, Leadership Quarterly, (2002), Volume 13, Issue 3, p. 243–274.
- Yaghoubi Esmaeil vd., “An Analysis of Correlation between Organizational Citizenship Behavior (OCB) and Emotional Intelligence (EI)”, Modern Applied Science, Volume 5, Issue 2, (2011), p. 119-123.
- Yalçın İbrahim vd., “Yöneticilerin Kişilik Özellikleri ve Duygusal Zekaları ile Yönetim Bilişim Sistemleri Kullanımları Arasındaki Etkileşimin Tespitine Yönelik Bir Araştırma”, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, Cilt 7, Sayı 13, (2014), s. 75-92.
