COVID-19 SÜRECİNDE İNANÇ VE İBADET: Covid-19 Pandemisinin Müslümanların İnanç ve Günlük İslamî Yaşantılarına Etkisi
Author :
Abstract
İnsanoğlu, tarih boyunca deprem, sel, hortum, tsunami ve salgın hastalıklar gibi çeşitli felaket ve musibetlerle karşı karşıya kalmıştır. Meydana gelen felaketler, bazen birçok insanın ölümüne ya da bir bölgeden başka bölgelere göç etmesine, bazen de insanların çeşitli fiziksel ve ruhsal hastalıklara maruz kalmalarına sebep olabilmektedir. Bu felaketler, insanın bilgi, irade ve gücünün üzerinde olduğundan, insanların bu felaketlere karşı koyma veya önceden tespit etme ve ona hazırlıklı olma yönünde yeterince başarılı olamadıkları görülmektedir.
Bu olağanüstü felaket ve musibetlerden birisi de kısa sürede dünyayı saran ve istisnasız bütün insanları olumsuz yönde etkileyen Covid-19 salgınıdır. İnsan hayatının her alanını etkileyen bu virüs, birçok insanın hayatını kaybetmesine sebep olmakla beraber, insanlarda meydana getirdiği korku ve endişe nedeniyle tedavi edilmesi zor psikolojik rahatsızlıklara sebep olmuştur. İnsanların yaşadıkları felaketler karşısında mukavemet gösterebilmeleri ve başa çıkabilmeleri için öncelikle yaşanan bu süreci anlamlandırabilmeleri gerekmektedir. Bu bağlamda dinî inanç ve ibadetler, yaşanan süreçten etkilenen alanlardan olmakla beraber, dinî inanç ve ibadetlerin başa gelen felaketleri anlamlandırma ve onlarla başa çıkma konusunda etkili olduğu genellikle öne sürülen olgulardandır.
Bu çalışmada Covid-19 pandemi sürecinin insanların dini inanç, ibadet ve günlük İslamî yaşantıları üzerindeki etkisi ve pandeminin neden olduğu sorunlar karşısında dinî inanç ve ibadetlerin olumlu ya da olumsuz etkilerini incelenmiştir. Bu amaçla Türkiye’de farklı illerde yaşayan bireylerden seçkisiz yöntemle yaklaşık 1200 katılımcı ile online anket yapılmıştır.
Keywords
Abstract
Throughout history, humankind has faced various disasters and calamities such as earthquakes, floods, tornadoes, tsunamis, and epidemics. These disasters either have caused the death of many people or forced them to migrate from one place to another. They also have led to various physical and mental illnesses. Since these disasters are above human knowledge, will, and power, it is seen that people are not successful enough to resist or predict and prepare for these disasters.
One of these extraordinary disasters and calamities is the Covid-19 epidemic that has surrounded the world in a short time and negatively affects all people without exception. Coronavirus, which affects all aspects of human life, not only has caused many people to die but also has led to psychological disorders that are difficult to treat due to the fear and anxiety it creates in people. In this context, although religious beliefs and worship are among the areas affected by the pandemic, religious beliefs and worship are among the phenomena that are generally claimed to be effective in making sense of and coping with the disasters that come to the fore.
In this study, an online survey with approximately 1200 participants from different provinces in Turkey has been conducted to examine the effects of the Covid-19 pandemic on religious belief, worship, and everyday Islamic life.
Keywords
- Ardoğan, R.(2015) "Kelam Açısından Doğal Kötülüklerin İlahî Adalet ile Bağdaşırlığına İlişkin
- Ardoğan, R.(2015) "Kelam Açısından Doğal Kötülüklerin İlahî Adalet ile Bağdaşırlığına İlişkin İzahlar", Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi 4 / 2.
- Arslan,H. (2002). “Doğal Felaket ve Istıraplar Konusunda Kelamcıların Görüşleri” Marife Dini Araştırmalar Dergisi 2 , ss.19-34.
- Aydın, M. Z. ve Esen, A.(1997) “Türkiye’de Deprem Zararlarının Çok Olması ile Kader İnancı Arasındaki İlişki”, Diyanet İlmi Dergi, cilt 33, sayı 3, ss. 59-74.
- Ayten, A., Göcen, G., Sevinç, K., ve Öztürk, E. E. (2012). Dini Başa Çıkma, Şükür ve HayatMemnuniyeti İlişkisi: Hastalar, Hasta Yakınları ve Hastane Çalışanları Üzerine Amprik Bir Araştırma, Din bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 12(2), ss. 45-79.
- Basak, M. A. (2019). The Formation of MuslimIdentities in Canadian Offline and Online spaces Masters, Memorial University of Newfoundland https://research.library.mun.ca/14335/.
- Berger, P. L. (2017). Dinin Sosyal Gerçekliği. İnsan Yayınları.
- Bilmen, Ö. N. (1959). Muvazzah İlm-i Kelam. Yeni Matbaa.
- Bunt,G.R.(2018).Hashtag Islam:How Cyber-Islamic Environments Are Transforming Religious Authority , University of North Carolina Press.
- Çetin, M. (2017). Nebevî Yaklaşımla Doğal Afetlerin Metafizik Boyutu. Altın Kalem Yayınları. Çevik, D. Ş. (1998). Dinar ve Deprem. Deprem Araştırma Bülteni, 25(78), 1-208.
- Duman, Z. (2016). Sosyolojik Açıdan Deprem ve Din- Depremlerin Dini İnanç ve Davranışlar Üzerine Etkisi. Rağbet Yayınları.
- Eryiğit, A. (2019). İnsan Fiillerinin Yaratılması Sorunu Üzerine Bir İnceleme. III. Uluslararası Bilimler Işığında Yaratılış Kongresi, Iğdır.
- Fadil, N. ve Fernando, M. (2015). Rediscovering the “everyday” Muslim: Notes on an anthropological divide. HAU: Journal of Ethnographic Theory, 5(2), 59-88.
- Fakhruroji, M. (2019). Muslims Learning Islam on the Internet. Içinde M. Woodward ve R.Lukens Bull (Ed.), Handbook of ContemporaryIslam and MuslimLives (ss. 1-17). Springer International Publishing.
- Feener, R., Daly, P. (2016). Religion and reconstruction in thewake of disaster. AsianEthnology, 75(1), 191-202.
- el-Fîrûzâbâdi, Mecduddin Muhammed b. Yakub. (2008). el-Kamusu'l-Muhît, thk. Enes Muhammed eş-Şâmî ve Zekeriyya Cabir Ahmed, Dâru’l-Hadîs, Kahire.
- Hastie, R. (1984). Causes and effects of causal attribution. Journal of Personality and Social Psychology, 46(1), 44-56.
- Hökelekli, H. (2016). Din Psikolojisi. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
- Imil, M. (2020). Kutsal Dünyanın Virüsle İmtihanı: Post-Pandemik Dönem ve Din. Dini Araştırmalar, 23(57), 65-94.
- Işık, E. (1987). Gençliğin Ruhi ve Manevi Problemleri. İSAV Yayınları.İbn Manzur, Cemaluddîn Muhammed. (1969). Lisanu’l-Arab, Beyrut.
- İmamoğlu, A. V. (2004) “Deprem Sonrası Karşılaşılan Psikolojik Tepkiler ve Dini İçerikleri” EKEV Akademi Dergisi, Yıl:8, Sayı:20.
- Kaan, E. O. (2020). Salgın Hastalık Döneminde Alınan Tedbirlerin Fıkhî Analizi. Kocaeli İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4(1), 5-24.
- Kâdî Abdülcebbâr, Abdullah b. Ahmed Ebu’l-Hüseyn (1962). el-Muğnî fî Ebvâbi’-Tevhîd ve’l-Adl, thk. Ahmet Fuat Ehvani ve diğerleri, Mısır.
- Kaplan, H., Sevinç, K., ve İşbilen, N. (2020). Doğal Afetleri Anlamlandırma ve Başa Çıkma:Covid 19 Salgını Üzerine Bir Saha Araştırması. Journal of TurkishStudies, Volume 15 Issue 4, 579-598.
- Karakaş, M. (2020). Covid-19 Salgınının Çok Boyutlu Sosyolojisi ve Yeni Normal Meselesi. İstanbul University Journal of Sociology, 40(1), 541-573.
- Karasar, N. (2020). Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar İlkeler Teknikler. Nobel Akademik Yayıncılık.
- Kelly, H. (2011). Theclassicaldefinition of a pandemic is not elusive. Bulletin of the World Health Organization, 89(7), 540-541.
- Kizilgeçit, M. ve Çinicı̇, M. (2020). Koronavirüs (Covid-19) Sürecinde Yapay Sinir Ağları
- Yöntemiyle Bireylerin Dini Başa Çıkma Düzeylerinin Tahmini. İlahiyat Tetkikleri Dergisi, 54. Köse, P.ve Küçükcan, T. (2006). Doğal Afetler ve Din. Emre Yayınları, İstanbul.
- Kula, N. (2002). Deprem ve Dini Başa Çıkma. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(1) 234-255.
- Mâturîdî, Ebû Mansûr (1979). Kitâbu’t-Tevhîd, thk. Fethullah Huleyf, el-Mektebetü'l- İslâmiyye, İstanbul.
- Meza, D. (2020). In a PandemicAreWeMoreReligious? TraditionalPractices of Catholics and the
- COVID-19 in SouthwesternColombia. International Journal of Latin AmericanReligions, 1-17.Miner, M.H. ve McKnight, J. (1999). ReligiousAttributions: SituationalFactors and Effects on Coping. Journal for the Scientific Study of Religion, 38(2), 274-286.
- Müftüoğlu, M. (2020). Kur’ân-ı Kerîm’e Göre Bela ve Musibetler Karşısında İnsanın Durumu ve Manevi Değerlerin Önemi. Rumeli İslam Araştırmaları Dergisi, 5, 8-27.
- en-Nesefî, Ebu’l-Muîn. (2006). et-Temhîdu fî Usûli’d-Dîn, thk. Muhammed Abdurrahman eş Şâğûl, Mektebetü’r-Ravdati’ş-Şerîfeti lil-Bahsi’l-İlmî, Mısır.
- Nikiforuk, A. (2000). Mahşerin Dördüncü Atlısı Salgın ve Bulaşıcı Hastalıklar Tarihi, çev., Selahattin Erkanlı, İstanbul, İletişim Yayınları.
- Oğur, Ü. (2019). Kutsal Zaman Olarak Ramazan Ayının Sokak Kültürüne Yansıması: Van Örneği. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 44, 109-130.
- Özdemir, M. (2001). İslam Düşüncesinde Kötülük Problemi, Furkan Kitaplığı.
- Öztürk, M. (2019). Türk / Türkiye tipi ateizmin genel karakteristiği [News].https://www.karar.com/. https://www.karar.com/yazarlar/mustafa-ozturk/turk-turkiye- tipi-ateizmin-genel-karakteristigi-11310
- Özdinç, R. (2014). “Allah’ın Kaderine Kaçmak: Veba ve Kolera Etrafında Tedbir Düşüncesi”,Kelam Araştırmaları, 12:1, ss. 295-318.
- Panzac, D. (1997). Osmanlı İmparatorluğunda Veba: 1700-1850, (S. Yılmaz, Çev.). Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
- Pezdevî, Ebü’l-Yüsr Muhammed (1963). Usûlü’d-Dîn, thk. Hans Peter Linss, el-Mektebetü’l- Ezheriyye li’t-Türâs, Kahire.
- Rahman, A. A., Hashim, N. H., ve Mustafa, H. (2015). Muslims in cyberspace: Exploring factors
- Roy, O. (2004). GlobalizedIslam: TheSearchfor a New Ummah , Columbi University Press. Seyyid Bey. (1338). Usûl-i Fıkıh Dersleri (C. 2).
- Sevinç, K. (2017). “Ateizmin Boyutları ve Tipleri”, İslâmî İlimler Dergisi, c. 12, sayı:3, , ss.
- eş-Şehristânî, Ebu’l-Feth Muhammed b. Abdulkerîm. (1993). el-Milel ve’n-Nihal, nşr. Emir Ali Mehnâ-Ali Hasan Fâûr, Dâru'l-Ma'rife, Beyrut.
- Tan, Z. (2011). Kur’an’a Göre Geçmiş Kavimlerin İnkırazında Ma’siyetin Rolü, Kitap Neşriyat- Dağıtım, Ankara.
- Tarhan, N. (2009). İnanç Psikolojisi, Timaş Yayınları, İstanbul.
- Topaloğlu, B. ve Çelebi, İ. (2010). Kelâm Terimleri Sözlüğü. İsam Yayınları, İstanbul.UNICEF. (2020, Nisan). Launch of Global Multi-ReligiousFaith-in-Action Covid-19 Initiative.https://www.unicef.org/press-releases/launch-global-multi-religious-faith-action-covid- 19-initiative
- World Health Organization.(2020).Coronavirus disease(COVID-19). https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019
- Yaman, A. (2020, Nisan). Salgın Hastalıklar ve Toplu İbadet. Din Düşünce Yorum, 353, 26-28.
- Yılmaz, S. ve İbrahim I. (2011). “Doğal Afetlerin Psiko-Sosyal Sonuçları: Van Depremi Örneği”, Toplum Bilimleri Dergisi, 6 (11).
- ez-Zebîdî, es-Seyid Muhammed Murtaza el-Hüseyn. (1965). Tacu’l-Arûs min Cemheriti’l- Kâmus, Thk. Abdussettar Ahmed Faraj. Kuveyt.
