CDS PRİMİNİN VE REEL EFEKTİF DÖVİZ KURUNUN BORSA İSTANBUL TURİZM ENDEKSİ VE TÜRKİYE’NİN TURİZM GELİRİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ
Author :
Abstract
Bu çalışmanın amacı CDS primi ve reel efektif döviz kuru (REFE) risk göstergelerinin turizm gelirleri (LNTUG) ve Borsa İstanbul (BİST) turizm fiyat endeksi (TUE) üzerindeki etkisini araştırmaktır. Çalışmada 01.01.2012-31.12.2020 dönemleri arasındaki aylık veriler kullanılmıştır. Verilerin analizi, Vektör otoregresyon (VAR), Vektör hata düzeltme (VECM), Granger nedensellik ve etki-tepki teknikleri kullanılarak yapılmıştır. Granger nedensellik testi sonuçları CDS ile TUE, REFE ile TUE, CDS ile LNTUG ve REFE ile LNTUG değişkenleri arasında nedensellik ilişkisi bulunmadığını göstermiştir. VAR ve VECM sonuçları CDS(-2) ile turizm endeksi ve turizm geliri arasında istatistiki olarak anlamlı bir ilişki bulunmadığını göstermiştir. Benzer şekilde, REFE(-2) ile BİST turizm endeksi ve turizm geliri arasında da istatistiki olarak anlamlı bir ilişki bulunmadığını göstermiştir. Bu bulgular çerçevesinde turizm sektörü pay yatırımcılarının veya turizm sektörünü takip eden yatırım danışmanlarının CDS ve reel efektif döviz kurunu takip ederek ilave bir getiri sağlaması mümkün görülmemektedir.
Fakat VECM sonuçları turizm geliri ile CDS arasında anlamlı negatif bir ilişki göstermiştir. Turizm geliri arttığında Türkiye’nin ekonomik ve politik riskini kapsayan CDS düşmektedir. Çünkü turizm geliri Türkiye’nin cari açığını azaltmaktadır. Turizm faaliyetlerinin tüm yıla yayılacak şekilde çeşitlendirilmesi yönünde master plan yapılması önerilmektedir.
Keywords
Abstract
This study aims to provide empirical insights into how tourism income(LNTUG) and BIST (Borsa İstanbul) tourism price index(TUE) are affected by risk indicators such as CDS(credit default swap) and real exchange rate index(REFE). The monthly data between January 1, 2012 and December 31, 2020 are used. Vector autoregression (VAR), Vector error correction(VECM), Granger causality and impulse response test are employed in the analysis. Granger causality test results have revealed that there are no causality between CDS and TUE, REFE and TUE, CDS and LNTUG, REFE and LNTUG, respectively. VAR and VECM results have revealed that there is not a significant relationship between CDS(-2) and tourism income, BIST(Borsa İstanbul) tourism price index, respectively. Besides, that there is not a significant relationship between REFE(-2) and tourism income, BIST(Borsa İstanbul) tourism price index, respectively. Findings show that it is not possible for the tourism sector stock investors or the investment advisors to beat the market by monitoring the CDS and real exchange rate index.
VECM results have shown a significant negative relationship between tourism income and CDS. CDS, which covers Turkey's economic and political risk, decreases due to lower current account deficit when tourism income increases. It is recommended to make a master plan to diversify tourism activities throughout the year.
Keywords
- Akar, G., & Özcan, M. (2021). Reel döviz kuru ve turizm geliri ilişkisi: Yapısalkırılmalı var analizi. Ömer Halis Demir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(2), 413-431.
- Akboz, A., & Canatan, B. (2021). Döviz kuru ve turizm gelirleri arasındaki ilişkinin incelenmesi: 2012-2019 dönemi için ampirik bir çalışma. İnternational Conferance on Economics Turkish Economic Association, April 09-11, 2021.
- Algan, N., & Gencer, S. (2015). Türkiye’de turizm gelirlerinin ekonomik büyümeye etkisi: Yapısal kırılmalı eşbütünleşme testinden bulgular. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(1), 31-44.
- Altıner, A. (2019). Turizm ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye örneği (1969-2018). Anadolu İktisat ve İşletme Dergisi, 3 (2), 114-133.
- Aslan, A. (2008). Türkiye’de ekonomik büyüme ve turizm ilişkisi üzerine ekonometrik analiz. Munich Personel Repec Archive Paper, 10611, https://mpra.ub.unimuenchen.de/10611/1/MPRA_paper_10611.pdf, 07.08.2018.
- Bahar, O. (2006). Turizm sektörünün Türkiye’nin ekonomik büyümesi üzerindeki etkisi: Var analizi yaklaşımı. Celal Bayar Üniversitesi İİBF Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 13(2), 137-150.
- Bozkurt, E., & Topçuoğlu, Ö.(2013). Türkiye’de ekonomik büyüme ve turizm ilişkisi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, 7, 91-101.
- Dickey, D.A., & Fuller, W.A. (1979). Distribution of the estimators for autoregressive time series with a unit root. Journal Of The American Statistical Association, 74, 427–431.
- Durbarry, R. (2004). Tourism and economic growth: The case of Mauritius. Tourism Economics, 10, 389–401.
- Erkan, B., Kara, O., & Harbalıoğlu, M.(2013). Türkiye’de turizm gelirlerinin belirleyicileri. Akademik Bakış Dergisi, 39.
- Girgin, E. (2019). Turizm geliri ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye örneği. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
- Granger, C. W. (1969). Investigating causal relations by econometric models and cross-spectral methods. Econometrica: journal of the Econometric Society, 424-438.
- Granger, W.J., & Engle, R.F. (1987). Co-integration and error correction: Representation, estimation, and testing. Econometrica, 55(2) ,251-276.
- Gündüz, L., & Hatemi, A. (2005). Is the tourism-led growth hypothesis valid for Turkey. Applied Economics, 12(8), 499-504.
- Hepaktan, C. E., & Çınar, S.(2010). Turizm sektörünün Türkiye ekonomisi üzerindeki etkileri. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 135-154.
- Holden, D., & Perman, R. (1994). Unit roots and cointegration for the economist. London:Palgrave Macmillan.
- Karataş, M., & Babür, S. (2013). Gelişen dünyada turizm sektörünün yeri. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 15(25), 15-24.
- Koyuncu,T.F.(2014). Turizm sektörünün Türkiye’nin makroekonomik performansına katkısı: Ekonometrik bir çözümleme. Prag EconWorld 2014, Czech Republic. [Çevrimiçi:http://prague2014.econworld.org/assets/koyuncu_turizm_sektorunun.pdf]
- OECD (2020). OECD tourism trends and policies 2020. https://www.oecd- ilibrary.org/docserver/6b47b985en.pdf?expires=1592487353&id=id&accname=guest& checksu= 1D86E8F92003856BE318FDC1D8A37A18 (Erişim Tarihi: 17.06.2020).
- Oğan, E. & Sevim, U. (2020). Reel döviz kuru ile turizm sektörü arasındaki nedenselliğin değerlendirilmesi: Türkiye örneği. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 11(3), 858-869.
- Özdemir, A. R. & Öksüzler, O. (2006). Türkiye’de turizm bir ekonomik büyüme aracı olabilir mi? Bir Granger nedensellik analizi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(16), 107 - 126
- Özden, A., Şeheri, Ö & Ersan, Ö.(2020). Turizm sektörü 2020. https://www.atbank.com.tr/documents /turızm%20 sektor%20 raporu%20%20mayıs%202020.pdf
- Şen, A. & Şit, M. (2015). Reel döviz Kurunun Türkiye’nin turizm gelirleri üzerine etkisinin ampirik analizi. Journal of Yaşar University, 10(40), 6752-6762.
- TURSAB (2020). Turizm gelirleri. https://www.tursab.org.tr/istatistikler-icerik/turizm-geliri.
- Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Turizm-Istatistikleri- IV.Ceyrek:-Ekim-Aralik-ve-Yillik,-2019-33669
- www.investing.com . CDS . https://tr.investing.com/rates-bonds/turkey-cds-5-year-usd (Erişim tarihi, 15 Haziran 2021).
- www.investing.com. Turizm endeksi. https://tr.investing.com/indices/ise-tourism-historical-data (Erişim tarihi, 15 Haziran 2021).
- www.tcmb.gov.tr. Reel kur endeksi. https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/ TCMB+TR/Main+Menu/Istatistikler/Doviz+Kurlari/Reel+Efektif+Doviz+Kuruu/Veri+ %28Tablolar%29+-+Mayis+2021/ (Erişim tarihi, 10 Mayıs 2021).
- www.turob.com (2017). Seyahat eden kişi sayısı. http://www.turob.com/tr/istatistikler/unwto- 2017-turizm-barometresi (Erişim tarihi, 15 Mayıs 2021).
- www.yigm.ktb.gov.tr (2020). Turizm istatistikleri. https://yigm.ktb.gov.tr/TR- 9851/turizm-istatistikleri.html (Erişim tarihi: 26 Mayıs 2021).
