Author :
Abstract
Depremler yalnızca fiziksel yıkım ve can kaybına neden olan olaylar değildir; aynı zamanda çevre ve halk sağlığı açısından uzun vadeli etkiler doğurur. Deprem sonrasında havadaki PM10 ve PM2.5 seviyelerinin artışı, toza bağlı solunum rahatsızlıklarını artırmakta; enkaz kaldırma süreçlerinde açığa çıkan toz bulutları ve ağır metaller (Cd, Cr, Ni, Zn) solunum, cilt teması veya gıda yoluyla vücuda girerek sağlık riski oluşturmaktadır. Atıkların uygun şekilde yönetilmemesi, bu etkileri daha da ağırlaştırmaktadır. Bu çalışma, sanayi, tarım ve hizmet sektörlerinin iç içe geçtiği Elbistan ilçesinde, 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremleri öncesi ve sonrasında NOx, PM₁₀, CO ve SO₂ gibi temel kirleticilerdeki değişimleri incelemektedir. Meteorolojik veriler (sıcaklık, nem, rüzgâr hızı) ile insan kaynaklı etkiler birlikte değerlendirilmiş; kirleticilerin aylık ve mevsimsel dağılımları istatistiksel yöntemlerle analiz edilmiştir. Elde edilen bulgular, deprem sonrası Mart ve Nisan aylarında CO, NO, NO₂ ve PM seviyelerinde belirgin düşüşler yaşandığını göstermiştir. Bu düşüş, insan faaliyetlerinin durması, ulaşımın azalması ve sanayi tesislerinin geçici olarak kapanmasıyla açıklanabilir. Ancak Mayıs ayından itibaren ekonomik ve sosyal yaşamın normale dönmesiyle birlikte kirleticilerde yeniden artış gözlenmiştir. Mevsimsel değerlendirmeler, kış aylarında düşük sıcaklık, yüksek nem ve zayıf rüzgâr koşullarının kirletici birikimini artırdığını, yaz aylarında ise rüzgâr ve sıcaklık etkisiyle dağılımın kolaylaştığını ortaya koymuştur. Dolayısıyla, depremler yalnızca ani yıkımlarla sınırlı kalmayıp, çevresel dengede dalgalanmalara ve uzun vadeli sağlık risklerine yol açmaktadır. Bu nedenle afet yönetiminde hava kalitesi takibi ve çevresel izleme sistemlerinin güçlendirilmesi büyük önem taşımaktadır.
Keywords
Abstract
Earthquakes are not only events that cause physical destruction and loss of life but also have long-term effects on the environment and public health. After an earthquake, the increase in PM10 and PM2.5 levels in the air leads to dust-related respiratory disorders. During debris removal processes, dust clouds and heavy metals (Cd, Cr, Ni, Zn) are released and can enter the human body through inhalation, skin contact, or ingestion, posing significant health risks. Improper waste management further exacerbates these impacts. This study examines the variations in major air pollutants such as NOx, PM₁₀, CO, and SO₂ before and after the Kahramanmaraş earthquakes of February 6, 2023, in Elbistan, a district where industrial, agricultural, and service sectors coexist. Meteorological parameters (temperature, humidity, wind speed) and anthropogenic factors were evaluated together, and the monthly and seasonal distributions of pollutants were analyzed using statistical methods. The findings revealed a significant decrease in CO, NO, NO₂, and PM levels during March and April after the earthquake. This decline can be attributed to the temporary cessation of human activities, reduced transportation, and the suspension of industrial operations. However, starting from May, pollutant concentrations began to rise again as economic and social life returned to normal. Seasonal evaluations showed that low temperatures, high humidity, and weak wind conditions in winter increased pollutant accumulation, whereas in summer, higher temperatures and stronger winds facilitated dispersion. Therefore, earthquakes are not limited to immediate destruction but also cause environmental fluctuations and long-term health risks. For this reason, air quality monitoring and the strengthening of environmental observation systems are of great importance in disaster management
