Author:
Abstract
Birleşik Krallık’ın kuzeyinde yer alan Manchester, ülkenin önemli şehirlerinden biridir. Manchester’da Manchester Üniversitesi çatısı altında hizmet veren John Rylands Kütüphanesi, İngiliz milyoner John Rylands adına ve anısına, eşi Enriqueta Augustina Rylands tarafından yaptırılmış ve 1900 yılında hizmete açılmıştır. Bugün John Rylands Kütüphanesi dünyanın en büyük yazma eser ve özel koleksiyonlarından birine sahiptir. Neredeyse 5 bin yıl öncesine dayanan kadim koleksiyonlar, yazma eserler; arkeoloji, sanat tarihi, ekonomi, siyaset, politika, edebiyat, hukuk, askerî tarih, coğrafya, dinler tarihi, tıp tarihi, müzik, drama, tiyatro vb alanları ihtiva etmektedir. Arapça, Farsça, Türkçe, Çince, Latince, İngilizce, İbranice, Japonca, Hintçe vb hemen hemen bütün modern ve eski zaman dillerinde yazılmış eserler John Rylands Kütüphanesi’nde saklanmaktadır. Kütüphane bünyesinde 50’den fazla değişik dilde metin olduğu bilinmektedir. Toplam 196 adet Türkçe yazma eser John Rylands Kütüphanesi’nde saklanmaktadır. John Rylands Kütüphanesi Türkçe yazma eserler içinde toplam 12 adet Çağatay Türkçesi (Doğu Türkçesi) ile yazılmış eser vardır. John Rylands Kütüphanesindeki Çağatay/Doğu Türkçesi eserleri arasında Ali Şir Nevâî ve eserleri ile Hindistan sahasında yazılan Çağatayca sözlük ve gramer kitapları başı çekmektedir. John Rylands Kütüphanesi Türkçe yazma eserler içinde sayı olarak %6’lık bir paya sahip olan Çağatayca yazma eserler değişik muhtevalardadır. Edebiyat, dil, gramer, tarih, sözlük vb alanlarda yazılan bu eserler içinde Hoca Ahmed-i Yesevî’den Ali Şir Nevâî’ye Babur Şah’tan Ebulgazi Bahadır Han’a geniş bir müellif yelpazesi mevcuttur. Çağatayca yazmalar içinde dikkat çeken bir başka özellik ise Babur Devleti zamanında Hindistan sahasında yazılan sözlük-gramer eserleridir. Bu çalışmada, John Rylands Kütüphanesindeki Çağatay/Doğu Türkçesi eserleri tavsif ve tasnif edilerek, araştırmacıların dikkatine sunulmuştur.
Keywords
Abstract
Manchester, located in the north of the United Kingdom, is the one of the most important cities of the country. The John Rylands Library, which opened to the public in 1900. The Library, which was founded by Enriqueta Augustina Rylands in the name of and in memory of John Rylands who was husband of Enriqueta Augustina Rylands. Today, the John Rylands Library has one of the finest collections of rare books, manuscripts and private collections in the world. The collections which compass almost five millennia and contain a wide range of field, such as archeology, art history, economics, politics, politics, literature, law, military history, geography, history of religions, history of medicine, music, drama and theater. The John Rylands Library is home to 196 Turkish manuscripts and 12 manuscripts which of these books are written in Chagatai Turkish (Eastern Turkish). Ali Şir Nevâî and his works and Chagatai dictionary and grammar books which were written in Indian region have been drawing attention of the researchers, among the manuscripts of Chagatai / Eastern Turkish in the John Rylands Library. Chagatai manuscripts in the John Rylands Library have been occupying a place about six percent among the other Turkish manuscripts. Chagatai manuscripts which in the John Rylands Library contain a wide range of authors from Khoja Ahmed-i Yasawi to Ali Sher Nava’i; from Babur Shah to Abu al-Gazi Bahadur Khan. In this study, the manuscripts of Chagatai which have been stored in the John Rylands Library were described and classified and presented to the attention of researchers.