Author:
Abstract
Parlamento, anayasa ve bütçe hakkı arasında önemli bir ilişki vardır. Demokratik devletlerin temeli anayasaların hazırlanması ve kabul edilmesi sayesinde olmuştur. Anayasaların ortaya çıkması da vergilendirme ve vergilendirmenin devamı niteliğinde olan bütçe hakkı ile olmuştur. İngiltere’de ortaya çıkan ilk anayasa temelinde vergilendirme ve bütçe hakkını barındırır. Bütçe hakkı Magna Carta’ya dayanmaktadır. Modern anlamda meclisin bütçe hakkı, Magna Carta’dan itibaren gelişmeye başlamıştır. Türk tarihinde anayasal çalışmalar Osmanlı Devleti’nde Sened-i İttifak ile ortaya çıkmıştır. Bütçe hakkı ise Tanzimat Fermanı ile ortaya atılmış fakat gerçek anlamda meclisin bütçe hakkı olarak uygulanması Kanun-i Esasi ile gerçekleşmiştir. Kanun-i Esasi de temelinde vergilendirmeyi ve bütçe hakkını düzenlemeyi amaçlamıştır. Meclisin bütçe hakkı, cumhuriyet döneminde 1924 anayasası ile modern anlamda bütçe hakkı olarak düzenlenmiş ve 1961 anayasası ile gelişmiştir. Meclisin bütçe hakkı Türkiye’de de dünyadaki gibi vergilendirmenin kısıtlanması sebebi ile ortaya çıkmıştır. Vergilendirmenin düzenlenmesi ve buna bağlı olarak bütçe hakkının meydana gelmesi de anayasaların ortaya çıkmasına temel oluşturmuştur.
Keywords
Abstract
There is an important correlation between the parliament, constitution and budget right. The preperations and legislations of constitutions are main foundations of the democratic states; and the constitutions derived from taxations and budget right, as budget right is a follow-up to taxations. The first written constitution, Magna Carta, has taxations and budget right underlying in its foundation. In general manner, modern parliaments’ budget right started developing from Magna Carta. The Turkish constitutional exercises started with “Sened-i İttifak”. The budget right was suggested in the Imperial Edict of Gülhane for the first time. “Kanun-i Esasi”, the first constitution of the Ottoman Empire, gave the budget right to the parliament for the first time. The main purpose of “Kanun-i Esasi” was to regulate the taxation system and the budget right. The Turkish Grand National Assembly’s budget right was initially legislated in 1924, and was further improved in 1961 constitution. Although the budget right was created in consequence of taxation restrictions; the adjustments about taxations and the creation of the budget right caused the constitutions to be created and the parliaments to have legislative prerogatives.