Author:
Abstract
Mu‘tezile İslâm Kelâm mezheplerinden biridir. Vâsıl b. Atâ’ya nispet edilmiştir. Yaygın olan tarihi rivayete göre Mu‘tezile ismi, aralarındaki görüş farklılığından dolayı Hasan el-Basrî’nin öğrencisi Vâsıl b. Atâ’nın kendilerinden i‘tizâl ettiğini söylemesi sebebiyle ortaya çıkmıştır. Hâricîler büyük günah işleyenleri kâfir, Mürice mü’min, Hasan el-Basrî münafık olarak kabul etmiştir. Vâsıl b. Atâ ise bunları fâsık olarak kabul etmiştir. Hasan el-Basrî’nin ders halkasından ayrıldıktan sonra kendi ekolünü oluşturmuştur. Vâsıl b. Atâ’nın asıl mücadelesi Haricîlik, Mürcie, Cebriyye ve Emevî yönetiminin politik cebr anlayışı, Müşebbihe ve Râfızî gibi aşırılık yanlısı fırkalara karşı olmuştur. Maniheizm, Seneviyye ve Sümeniyye gibi mezheplere karşı İslâm’ı savunmuştur. Vâsıl b. Atâ şu dört konuda farklı yaklaşımlar ileri sürmüştür: 1. Allah’a zâtından bağımsız kadîm sıfatların nispet edilemeyeceği. 2. İnsanın fiillerinin fâili olduğuna yönelik kader anlayışı. 3. Büyük günah işleyenler hakkında hüküm. 4. Cemel ve Sıffîn’de savaşan tarafların durumu. Onun fikirleri Vâsıliyye olarak fırkalaşmıştır. Mu‘tezile mezhebi Vâsıliyye’nin görüşleri üzerine inşa edilmiştir. Çalışmada Mu‘tezile düşüncesinin oluşum sürecinde Vâsıl b. Atâ’nın kelâmî görüşleri ele alınarak bilimsel birikime katkı sağlamak amaçlanmıştır.
Keywords
Abstract
Mu‘tazila is one of the Islamic Kalam sects. It was attributed to Wasil b. Ata. According to the common historical narration, the name Mu‘tazila emerged because of the difference of opinion among them, because Hasan al-Basrî’s student, Wasil b. Ata, said that he had been isolated from them. The Kharijites regarded those who committed major sins as infidels, Murcia as believers, and Hasan al-Basrî as hypocrites. Wasil b. Ata, on the other hand, accepted them as sinful. After leaving Hasan al-Basrî’s circle of lessons, he formed his own school. The real struggle of Wasil b. Ata was against extremist sects such as Kharijita, Murjia, Jabriyya and Umayyad administration’s understanding of political coercion, Müşabbiha and Rafizî. He defended Islam against religions and sects such as Manichaeism, Sanaviyya and Sümaniyya. Wasil b. Ata suggested different approaches on the following four issues: 1. That eternal attributes independent of Allah cannot be attributed to Him. 2. The understanding of destiny that man is the perpetrator of his actions. 3. Judgment on major sinners. 4. The situation of the warring parties in Camal and Sıffin. His ideas were divided as Wasiliyya. It was built on the views of the Mu‘tazila sect Wasiliyya. In the study, ıt is aimed to contribute to the scientific accumulation by considering the theological views of Wasil b. Ata in the formation process of Mu‘tazila thought.