Dİ̄VĀNU LUĠĀTİ’T-TÜRK’ÜN [ديوان لغات الترك] TÜRKMENCE İLK VE TAM TERCÜMESİ VE BAZI YENİ OKUMA TARTIŞMALARI ÜZERİNE
Author:
Abstract
Kāşġarlı Maḥmūd/ Maḥmūd el-Kāşġarı̇̄ [محمود الكاشغري] Araplara Türkçeyi öğretmek ve Türkçenin de Arapça kadar zengin bir dil olduğunu ispat etmek gayesi ile Türk lehçelerinin ilk sözlüğü niteliğini taşıyan meşhur Dı̇̄vānu Luġāti’t-Türk [ديوان لغات الترك] adlı eserini 12 Cemâziyelâhir 466 yılında (12 Şubat 1074) tamamlamış ve Abbasi halifesi el-Muḳtedī-Bi'emrillāh [المقتدي بأمر الله] (ö. 487/1094)’a Bağdat’ta takdim etmiştir. Dı̇̄vānu Luġāti’t-Türk, Türkiye Türkçesi başta olmak üzere Özbekçe, Kazakça, Kırgızca, Azerbaycan Türkçesi, Türkmence gibi çağdaş Türk lehçelerine tercüme edilmiştir. Bazı Türk lehçelerinde birden fazla tercüme-çeviri yapıldığı malumdur. Türkmenistan’da Dı̇̄vānu Luġāti’t-Türk çalışmaları 1930’lu yıllarda başlamıştır. Bu yazıda, Dı̇̄vānu Luġāti’t-Türk’ün Türkmence ilk ve tam çevirisi üzerinde durulmuş ve bazı yeni okuma ve anlamlandırmalar mülahaza edilerek tetkik edilmiştir. 2022 yılı sonlarında Aşkabat’ta neşredilen Dı̇̄vānu Luġāti’t-Türk’ün işbu çevirisi, Türkmen Türkolog Dr. Rahman İlmämmedow tarafından yapılmıştır.
Keywords
Abstract
Kāşġarlı Maḥmūd/ Maḥmūd al-Kāşġarı̄ [محمود الكاشغري] completed the famous work Dı̇̄vānu Luġāti’t-Türk in 12 February 1074 with the aims of (1) teaching Turkish to Arabs (2) proving that Turkish is a language as rich as Arabic, and presented it to al-Muqtedī-Bi’emrillāh [المقتدي بأمر الله] (d. 487/1094) of the Abbasid caliph, in Baghdad. Dı̄vānu Luġāti’t-Türk has been translated into modern Turkish dialects first of all Turkey Turkish and other modern Turkic dialects such as Uzbek, Kazakh, Kyrgyz, Azerbaijani Turkish, and Turkmen. It is known that multiple translations were made in some Turkish dialects. Dı̄vānu Luġāti’t-Türk studies in Turkmenistan started in the 1930s. This paper focuses and examines by considering some new readings and interpretations on the first and complete translation of Dı̄vānu Luġāti’t-Türk into Turkmen. This translation of Dı̄vānu Luġāti't-Türk, which was published in Ashgabat at the end of 2022, is by Turkmen Turkologist Dr. made by Rahman Ilmämmedow