TRT TÜRK SANAT MÜZİĞİ SÖZLÜ ESERLER REPERTUARINDA BULUNAN KÂR FORMUNDA VE HAFİF USÛLÜNDEKİ ESERLERİN USÛL-ARÛZ MÜNASEBETİ YÖNÜNDEN İNCELENMESİ
Author :
Abstract
Türk mûsikîsinin din dışı beste formlarının en eski ve en büyüklerinden biri olan kâr formu, aynı zamanda kapsamlı makam bilgisine sahip, sanatlı ve uzun soluklu formlardan biridir. Türk mûsikîsinde sözlü eserlerde kullanılan güftelerin arûz kalıbı ile eserin usulü arasındaki ilişkiye dâir pek çok çalışma yapılmış ve bu ilişki yapılan özel bazı durumlar için ortaya konmuştur. Bu çalışmada, TRT Türk Sanat Müziği (TSM) Sözlü Eserler Repertuar listesinde tespit edilen 51 adet kâr formundaki eserlerin 25 adetinin hafif usûlünde bestelendiği görülmüş, 24 adetinin vezin kalıbı tespit edilmiş, 1 kârın vezin kalıbı tespit edilememiştir. Bu kârlardan, 12 eserin güftesi Hezec, 10 eserin Remel, bir eserin Müctes ve bir eserin Muzâri bahrinden seçilmiş, toplamda ise 8 farklı vezin kalıbının kullanıldığı görülmüştür. İncelenen 24 kârda usûl-arûz ilişkisi, arûz kalıbı, güfte, hafif usûlünün ana kalıbı ve velvelesinin bulunduğu şemalarla gösterilmiştir. İncelenen eserlerde usûlün tamamlanabilmesi için, güftenin dışında kelime tekrarları, terennümler, heceler kullanıldığı, vezin kalıbının 2 defa kullanıldığı ayrıca bir vezin kalıbının tamamlanabilmesi için usûlün 2 defa kullanıldığı görülmüştür. Vezin kalıbının usûlün darplarına göre dağılımına bakıldığında, bazı tef’ilelerde benzer, bazı tef’ilelerde farklı kullanımlar tespit edilmiştir.
Keywords
Abstract
Kâr is one of the oldest and the largest of secular Turkish Music forms, as well as one of the longest and artistic, bearing a comprehensive makam element. Earlier studies concerning the relationship between arûz meters of the lyrics of vocal pieces of Turkish Music and the rhythmic usûl structure used in these pieces concluded with the suggestion that such a relationship exists in some special cases. The present study identifies that 25 of the 51 Kâr listed within the TRT Turkish Art Music Vocal Pieces Repertoire were composed using the usûl “Hafif”, and determines the arûz meters for the lyrics of 24 of these pieces. It was seen that 8 different arûz meters were used in the lyrics of the corpus studied, consisting of 12 pieces with the lyrics written in the bahir “Hezec”, 10 in “Remel”, one in “Müctes” and one in “Muzâri”. The paper investigates the usûl–arûz relationship for the 24 Kâr through juxtaposing the concordance of the arûz meter, lyrics, the main beats of usûl “Hafif” and its variations. The analysis revealed that some Kâr were seen to resort to a repeated use of part of the lyrics, other rhythmic word groups called terennüm or other syllables. In some instances, double use of either the arûz meter or the usûl was employed. As for the concordance of the arûz meter with the usûl, while there are similarities from one piece to another suggesting a certain pattern, there also seem to be deviations from this pattern.
