ADANA VE OSMANİYE AĞIZLARINDA BELİRSİZ GEÇMİŞ ZAMAN BİÇİMBİRİMLERİNİN ÇEKİMLİ FİİLLERDE DOĞRUDANLIK BAĞLAMINDA GÖRÜNÜMLERİ
Author :
Abstract
Türkiye Türkçesinde, –DI/-DU belirli geçmiş zaman, –mIş/-mUş ve Türkiye Türkçesi ağızlarında kullanılan -IK/-UK belirsiz geçmiş zaman ekleri olayın zaman çizgisi üzerinde konuşma anından önceki herhangi bir noktada gerçekleştiğini gösteren işaretleyicilerdir. Bu geçmiş zaman işaretleyicileri, çekimli fiillerde her zaman ve yalnızca olayın gerçekleştiği zamanı işaretleme işlevinde değil, bununla beraber bilgiyi edinme yolunu da işaretlemek için kullanılmaktadır. Bilgi, doğrudan ya da dolaylı olarak edinilir. –DI/-DU biçimbirimi bilginin doğrudan edinilmesini işaretlerken, –mIş/-mUş ve-IK/-UK biçimbirimleri ise bilginin dolaylı edinme yolunu işaretlemektedir. Ancak Adana ve Osmaniye illeri ağızlarında kimi örneklerde,nadir de olsa, –mIş/-mUş ve -IK/-UK eklerinin doğrudalık da işaretleyebildiği görülebilmektedir. Doğrudanlık, konuşanın bilgiyi aracı yollarla değil de doğrudan deneyimleyerek edindiğini ifade etmek için kullanılan bir terimdir. Bu bağlamda konuşan olay ya da duruma şahit olmuştur yani olay/durum kesin ve gerçektir ya da konuşan olay/duruma şahit olamamıştır ancak olay/durumun gerçekleştiğini görmüş kadar emindir. Türkiye Türkçesi standart dilinde çok sayıda doğrudanlık bağlamında değerlendirmeler yapılmıştır, ancak her bölge ağzının kendi kullanım özelliklerini yaratabileceği ve bu kullanım özelliklerinin bölgeden bölgeye değişiklik gösterebileceği düşüncesi ile bu çalışmada Adana ve Osmaniye ağızlarında kullanılan –mIş/-mUş ve –IK/-UK biçimbirimlerinin, asılında birer dolaylılık işaretleyicisi olmalarına rağmen, doğrudanlık bağlamında görünümleri incelenmiştir.
Keywords
Abstract
-DI/-DU, -mIş/-mUş and –IK/-UK, which mark that the event took place before the moment of speech, are past tense markers in Turkey Turkish and its dialects. These markers are not only past tense but also show how the any information are acquire. The information are acquired in two ways: direct or indirect. –DI/-DU indicates that the information is acquired directly, while –mIş/-mUş and –IK/-UK are indirectly obtained. In directivity the talker witness the event, namely the event is real and certain or the talker sure there was an event even if didn't see anything. there is a lot of research on Turkey Turkish in this context, but there is still little work on its dialects. Therefore, in this study is investigated x and y markers, although they are each one indirectivity markers, in the context of directivity.
Keywords
- Al, E. (2018). Adana ve Osmaniye ağızlarında kullanılan geçmiş zaman işaretleyicilerinin doğrudanlık-dolaylılık bağlamında görünümleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
- Ay, Ö. (2009). Türkiye Türkçesi Ağızlarında Fiil Çekimi. Ankara: TDK Yay.
- Aydemir, İ.A. (2010). Türkçede Zaman ve Görünüş Sistemi. Ankara: Grafiker Yay.
- Bacanlı, E. (2006). Türkçedeki dolaylılık işaretleyicilerinin pragmatik anlamları. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 1, 35-47.
- Bacanlı, E. (2008). Türkiye Türkçesindeki –miş ekinin dolaylılık ve dolaylılık dışı kullanımlarında zamansal atıf. Bilig, 44, 1-23.
- Comrie, B. (1976). Aspect.Cambridge: Cambridge Üniversitesi Yay.
- Comrie, B. (1985). Tense.Cambridge: Cambridge Üniversitesi Yay.
- Demir, N. (2012). Türkçede evidensiyel. Bilig 2012, 62, 97-116.
- Deny, J. (2012).Türk Dilbilgisi (Ahmet Benzer,Uyr.). (A. U. Elöve, çev.). (Orijinal Baskı, 1921). İstanbul: Kabalcı Yay.
- Gencan, T.N. (1971). Dilbilgisi.İstanbul: Fen Fakültesi.
- Korkmaz, Z. (2014). TürkiyeTürkçesi Dilbilgisi: Şekil Bilgisi.Ankara: TDK Yay.
- Sebzecioğlu, T. (2016). Dilbilim Kavramlarıyla Türkçe Dilbilgisi.Ankara: Kesit Yay..
- Yıldırım, F. (2006). Adana ve Osmaniye İlleri Ağızları I-II. Ankara. TDK Yay.
