Author :
Abstract
Portreler ortaya çıktığı tarihten bu yana plastik sanatlar alanında sıklıkla kullanılan konulardan biridir. Bireyin “ben” olma halinin en öznel olduğu durumları sunan portreler sanatçılar aracılığı ile ölümsüzleştirilmektedir. Geçmişe bakıldığında, toplumların düşünce yapılarının portrelerle benzer anlamlar içerdiği gözlenmektedir. Teknolojik gelişmelere paralel olarak sanatsal pratiklerin değiştiği dolayısıyla portrelerin kullanım amaç ve yerlerinin de farklılaştığı dönemler olmuştur. Özellikle fotoğraf makinesinin keşfi ile keskin bir dönüşüm yaşayan portre günümüzde taşıdığı yeni anlam ve ifade olanakları ile de önemli bir yere sahiptir. Ekslibris, kitapların iç kapağına yapıştırılmak üzere sanatçılar tarafından kullanıcıları adına tasarlanan baskı uygulamalarıdır. Son yıllarda ülkemizde oldukça yaygınlaşan ekslibrisler bir sanat nesnesinin okuyucuya ulaşması açısından önemli ve değerlidir. Kitap, kitap sahibi ve sanatçı arasında kurduğu bağ ile yıllardır uluslararası anlamda işlevsel bir kullanıma sahip olan ekslibrisler ayrıca bir sanat nesnesi alarak sergilenebilmektedirler. Bu araştırma kişisel mahremiyeti yansıtan portrelerin hem tarihsel gelişimini hem de Zeliha Kayahan’ın portreler ana ekseninde yapmış olduğu özgün ekslibrislerini kapsamaktadır.
Keywords
Abstract
Portraits have been used frequently in the field of plastic arts since its inception. Portraits presenting situations where the individual's ”I” state is the most subjective are immortalized through artists. In retrospect, it is observed that societies' thinking structures have similar meanings to portraits. In parallel with the technological developments, there have been periods in which artistic practices have changed and therefore the purpose and location of the portraits has became diffirent. The portrait, which has undergone a sharp transformation especially with the discovery of the camera, has an important place today with its new meaning and expression possibilities. Exlibris is a printing application designed by artists on behalf of their users to be affixed to the inner cover of books. Exlibris, which has become quite widespread in our country in recent years, is important and valuable in terms of reaching an art object to the reader. Exlibris, which has the utilization internationally for many years with the link it has established between the book, the book owner and the artist, can also be exhibited by taking an art object. This research covers both the historical development of portraits reflecting personal privacy and the original exlibris made by Zeliha Kayahan on the main axis of portraits.
Keywords
- Akkan, A. (2014). Şiddetin Plastik Yüzü. Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
- Akın, A. (2010). İmgesel Portre Uygulamaları. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Sanat Eseri Çalışması Raporu. Ankara.
- Ardahanlı, O. (2013). Ekslibris Tasarımında Kadın İmgesi. Yüksek Lisans Tezi . Atatürk Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü.
- Ayyıldız, A. (2017). Görme Olgusu “Portre, Yüz, Benlik”. İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.
- Bezmen, P.C. (2018). Türk Tasvir Sanatında Osmanlı'dan Günümüze Portre ve Kimlik Sorunsalı. Işık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul
- Çevik, N. (2018). Disiplinler Arası Etkileşimler Kapsamında Alternatif Malzemeler Ve Seramik-Baskı Resim Yakınlaşmaları Üzerine Bireysel Uygulamalar. Sanat ve Tasarım Dergisi. 33 (111-133).
- Çolak, O. (2006). Portre Fotoğrafı Üzerine. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
- Erdem, Ş. (2010). Ekslibris Sanatının Gelisim Süreci, Kültürlerarası etkileşimdeki Önemi Ve Bu Sanatın Türkiye’de Yaygınlastırılmasına Yönelik Çabalar. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Bolu.
- Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi.(1997). İstanbul, Yem Yayınları, Cilt:3.Ergün, M. (2004). Kitapsever ile Kitap Tutkunu, Adam Sanat Dergisi, (Sayı 223), s.67.
- Günes, F. (2006). Yüksek Ögretim Grafik Sanatı Egitiminde Ekslibrisin Önemi. Marmara Üniversitesi Egitim Bilimleri Enstitüsü.Yüksek Lisans Tezi.İstanbul.
- Honca, H. (2007). Exlibris Sanatı Ve Dijital Ortamda Exlibris Sanatı Uygulamaları. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. Antalya.
- İstanbul Ekslibris Derneği. (2019). Erişim tarihi: 22.07. 2019. http://www.aed.org.tr/tr/ied-uye- listesi/
- Kara, E. (2001). 20. Yy Resim Sanatında Portre
- Nezir, M. (2010). Ekspresyonizmde Bir Anlatım Aracı Olarak Portre ve Figür. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. Sakarya.
- Kayahan, Z. (2019). Şükrü Ertürk ile Görüşme. Tarih: 19.07.2019.
- Kaynar, A. (2006). Kaynak ve Dayanaklarıyla Exlibris ve Bir Örnek Sanatçı: Hasip Pektaş. Yüksek Lisans Tezi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Hatay.
- Kocabıyık, E. (2010). Aynadaki Narkisos. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
- Kurt, Ö. (2011). Foto-Gerçekçi Sanat Kapsamında Portre. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. Sakarya.
- Köşker, F. (2015) Bir Tema Olarak Sanatçı ve Modeli. Yüksek Lisans Tezi. Erciyes Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü. Kayseri.
- Lynton, N. (2004). Modern Sanatın Öyküsü. İstanbul: Remzi Kitabevi
- Margaryan, P. (2018). Antik Mısır’ın Büyüleyici Gerçekçilikteki Mumya Portreleri. Erişim Tarihi: 05.06.2019. Http://Arkeofili.Com/Antik-Misirin-Buyuleyici-GercekciliktekiMumya-Portreleri/
- Okur, G. (1998). Exlibris ve İletisim. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamıs Yüksek Lisans Sanat Eseri Raporu. Ankara.
- Özgan, R. (2013). Roma Portre Sanatı I. İstanbul: Ege Yayınları.
- Özkanlı, Ü. (2011). Sanatta Bir Kimlik Problemi Olarak Portre. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Sanatta Yeterlik Tezi. Kocaeli.
- Özkanlı, Ü. (2006). Sanat ve Sanatçı Bağlamında Otoportre ve Portre. Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. Sakarya.
- Önder, T. Ç. (2017). 1960 Sonrası Sanatta Portre Konusu Bağlamında Sinema Afişlerinden Yola Çıkarak Yapılan Uygulamalar. Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
- Pektas, Hasip. (2014). Exlibris. Ankara: İED Yayınları.
- Pektaş, Hasip (2001), Exlibris Sanatı Yaygınlaşıyor, Sanat Çevresi Dergisi, (Sayı 278), s.45.
- Pektaş, Hasip (2000), Ex Libris, Cumhuriyet Kitap Eki, (Sayı 370), s.11.
- Severın, M. F. (1949), Making a Bookplate, The Studio Publications London&New York: England.
- Şahiner. R. (2013). Sanatta Postmodernist Kırılmalar. Ankara: Ütopya Yayınevi
- Turani, A. (2011). Çağdaş Sanat felsefesi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Turani, A. (1983). Dünya Sanat Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Türk, S. (2007). Geçmisten Günümüze Almanya’da Exlibris. Eskisehir Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir.
- Yılmaz, M. (2013). Modernden Postmoderne Sanat. Ankara: Ütopya Yayınevi.
