Author :
Abstract
Türk kültürünün en geniş ve en yaygın eş metni ile kollarına sahip olan Köroğlu Destanı, zengin motif ve sembolleriyle kolektif bilinç dışında önemli bir yer edinmektedir. Özellikle Doğu ya da Orta Asya anlatmaları olarak adlandırılan Özbek, Türkmen, Tacik, Karakalpak, Kazak, Orta Asya Arapları, Sibirya Tobolları anlatmaları mitolojik unsurların ağır bastığı anlatmalardır. Köroğlu Destanı’nın Doğu anlatmalarında pek çok önemli sembol olduğu gibi bu sembollerden birisi de destana boyut kazandıran “mezar” motifidir. Mezar, ilk anlamıyla ölen kişinin son mekânı olarak algılansa da aynı zamanda yeniden doğum ve başlangıç mekânı olarak da düşünülmelidir. Anne karnı, yeniden doğum mekânı, ebedî mekân, yaşamın sonu ya da başlangıcı gibi pek çok anlamı ihtiva eden mezar motifi, Köroğlu Destanı’nın Türk dünyasındaki anlatmalarında zengin içeriğiyle yer almaktadır. Çalışmamızda Köroğlu Destanı’nın özellikle Türk dünyasındaki anlatmalarından hareketle mezarda doğum ve mezara girme hadiselerine bağlı olarak mezar, yeniden doğum, ana rahmi, balinanın karnı, yuva, erginleşme vb. motifler ile doğum-ölüm, başlangıç-bitiş, aydınlık-karanlık, yeraltı-yer üstü gibi zıtlıklar değerlendirmeye tabi tutulacaktır. Böylece Türk milletinin kolektif ruhu, Köroğlu Destanı’ndan hareketle sembollerde gizlenen anlamlarıyla gün yüzüne çıkartılacaktır.
Keywords
Abstract
Koroglu Epic, which has the widest and most common peer to peer text of Turkish culture, has an important place outside of collective consciousness with its rich motifs and symbols. Especially the East and Central Asia narratives called as Uzbek, Turkmen, Tajik, Karakalpak, Kazakh, Arabic Asia, Siberian tobollar narratives where mythological elements predominate. As there are many important symbols in the eastern narrations of Koroglu Epic, one of these symbols is the grave motif that gives dimension to the epic. Although the grave is percieved as the last place of the person, it should also be considered as the place of birth and rebirth. The tomb motif, which contains many meanings such as mother’s tummy, rebirth place, eternal place, end of life or begining, is included in the narrative of Koroglu Epic in the Turkish world with its rich content. In our syudy, especially in the Turkish world of Koroglu Epic narrative of the birth and entering the tomb, depending on the events in the grave, rebirth, mother’s womb, whale’s belly, nest, adultization and so on motifs and contrasts such as birth-death, begining-ending, light-darkness, underground-surface will be evaluated. Thus, the collective spirit of the Turkish nation will be unearthed with the meanings hidden in the symbols based on the Koroglu Epic.
Keywords
- ALPTEKİN, Ali Berat (2014); “Köroğlu Destanı’nda Mezarda Doğum Motifi’nin Kökeni ve Varyantları Üzerine Bir Araştırma”, Tüfek İcad Oldu Mertlik Bozuldu/Köroğlu Kitabı (Haz. Sabri Koz), İstanbul: Kitabevi, 77-90.
- AZAR, Birol (2009); “İyiliğin Somut Rengi Hızır ve Kültürümüzdeki Fonksiyonları”, I. Ulusal İyilik Sempozyumu (20-21 Haziran 2009), Elazığ, 271-279.
- BAYAT, Fuzuli (2003); Köroğlu Şamandan Âşıka, Alpten Erene, Ankara: Akçağ Yayınları.
- BAYAT, Fuzuli (2009); Türk Destancılık Tarihi Bağlamında Köroğlu Destanı, Türk Dünyasının Köroğlu Fenomenolojisi, İstanbul: Ötüken Yayınları.
- ÇETİNDAĞ SÜME, Gülda (2011); Köroğlu Merkezli Hikâyelerin Sembolik Açılımı, (Fırat Üniversitesi Yayımlanmamış Doktora Tezi), Elazığ.
- ÇETİNDAĞ SÜME, Gülda (2015); “Gerçekten Mite, Mitten Gerçeğe Dönüşen Köroğlu”, IV. Uluslararası Bolu Halk Kültürü ve Köroğlu Sempozyumu Bildirileri, Ankara: Akçağ Yayınları, 663-674.
- EKİCİ, Metin (2004); Türk Dünyasında Köroğlu (İlk Kol) İnceleme ve Metinler, Ankara: Akçağ Yayınları.
- GARRİYEV, B. A. (2007); Türk Dünyasında Köroğlu Anlatmaları (Çev. Fikret Türkmen- Muvaffak Duranlı-Feyzullah Rahmankul), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- GUENON, Rene (2001); Yatay ve Dikey Boyutların Sembolizmi (Çev. Fevzi Topaçoğlu), İstanbul: İnsan Yayınları.
- JUNG, Carl Gustav (2009); İnsan ve Sembolleri (Çev. Ali Nahit Babaoğlu), İstanbul: Okuyan Us Yayınları.
- KARADAVUT, Zekeriya (2002); Köroğlu’nun Ortaya Çıkışı/Türk Dünyasındaki Varyantlar Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma, Bişkek/Kırgızistan-Türkiye: Manas Üniversitesi Yayınları.
- KARADAVUT, Zekeriya (2011); “Türk Destanlarında Hayvan Tarafından Büyütülen Kahramanlar ve Köroğlu”, 21. Yüzyılda Köroğlu ve Bolu Araştırmaları, Uluslararası Köroğlu, Bolu Tarihi ve Kültürü Sempozyumu Bildirileri 17-18 Ekim 2009, Bolu Halk Kültürünü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları:9, Bolu, 384-392
- ÖZCAN, Tarık (2018); “Bozkurt Destanı’nın Arketipsel Yöntem Bakımından Çözümlenmesi”, Yazı/Yankı Makaleler-Denemeler, İstanbul: Kesit Yayınları, 453-460.
- ÖZDEMİR, Serdar (2015); “Köroğlu Destanı’nda Su ve Ateş Unsurları”, IV. Uluslararası Bolu Halk Kültürü ve Köroğlu Sempozyumu Bildirileri, Ankara: Akçağ Yayınları, 417-431.
- ŞENOCAK, Ebru (2015); “Mitolojik Birliktelik Açısından Kahraman Köroğlu ve Kıratı”, IV. Akçağ Yayınları, 163-177.
- ŞİMŞEK, Esma-Gülda Çetindağ Süme (2014); “Köroğlu Hikâyelerinde Mitolojik Bir Mekân Algısı: Çamlıbel”, Tüfek İcad Oldu Mertlik Bozuldu/Köroğlu Kitabı (Haz. Sabri Koz), İstanbul: Kitabevi, 189-204.
- ŞİMŞEK, Esma (2015); “Köroğlu ve Köroğlu’na Bağlı Olarak Anlatılan Hikâyelerin Efsanelerle Olan İlgisi”, IV. Uluslararası Bolu Halk Kültürü ve Köroğlu Sempozyumu Bildirileri, Ankara: Akçağ Yayınları, 630-652.
