Author :
Abstract
Musul Sorunu, Lozan Antlaşması'yla çözülememiş ve Musul, Ankara Antlaşması (1926) ile resmen Irak'a bağlanmıştır. Irak Hükümeti'ne karşı, Barzani aşireti önderliğinde sürekli ayaklanan (1931, 1943, 1959, 1961, 1964-1969, 1974-1975) Kürtler, 1974'te çıkarılan bir yasa ile Erbil, Dohuk ve Süleymaniye'yi kapsayan özerk yönetim kurulması ve Kürtçe'nin resmi dil olması gibi kazanımlar elde etmişlerdir. Ancak Kürtlerin, Kerkük'ün kendilerine bağlanması gibi talepleri nedeniyle, çatışmalar devam etmiş ve Cezayir Anlaşması (1975) ile tüm kazanımlarını kaybetmişlerdir. Irak Kürtleri, 1990'lı yıllarda Irak'ta oluşan otorite boşluğu sayesinde yeni bir siyasal yapılanmaya girişmişlerdir. ABD'nin, 2003'te Irak'ı işgal etmesinden sonra ise, Şiilerden sonra en önemli siyasi aktör haline gelmişlerdir. Erbil, Dohuk ve Süleymaniye'yi kapsayan ve Irak Anayasası'nca da kabul edilen özerk bir yönetim kurulmuştur. Ancak Kürtler, Kerkük'ü de sınırlarına katma talepleri ve petrol gelirlerinin paylaşımı gibi nedenlerle, Irak Hükümeti ile sorunlar yaşamaya devam etmektedirler.
Keywords
Abstract
The Mosul Question could not be solved with the Treaty of Lausanne and Mosul was officially connected to Iraq with the Ankara Treaty (1926). Against the Iraqi government, the Kurds, who constantly rebelled under the leadership of the Barzani tribe (1931, 1943, 1959, 1961, 1964-1969, 1974-1975), With a law enacted in 1974, they achieved gains such as the establishment of an autonomous administration including Erbil, Dohuk and Sulaymaniyah and the official language of Kurdish. Because the Kurds wanted Kirkuk, the clashes continued and they lost all of their gains with the Algerian Agreement (1975). The Iraqi Kurds started a new political structuring in the 1990s thanks to the lack of authority in Iraq. After the US invasion of Iraq in 2003, they became the most important political actor after the Shiites. An autonomous administration was established, including Arbil, Dohuk and Sulaymaniyah, which was also adopted by the Iraqi Constitution. However, the Kurds continue to have problems with the Iraqi Government due to their demands to add Kirkuk to their borders and the sharing of oil revenues.
Keywords
- Arı, T. (2004). Irak, İran ve ABD: Önleyici Savaş, Petrol ve Hegemonya, Alfa Yayınları, İstanbul.
- Attar, A. R. (2004). Kürtler, Ağaç Kitabevi Yayınları, İstanbul.
- Babekir, H.; Shehtman, P. (2010). Kürdistan Bayrağının Altında, Avesta Yayınları, İstanbul.
- Berzenci, S. (1996). "Irak Kürdistanı’nda Mevcut Durum Hakkında Görüş", Avrasya Dosyası, Kuzey Irak Özel Sayısı, Cilt:3, Sayı:1, ASAM Yayınları, Ankara.
- Bulut, F. (2006). Kürt Dilinin Tarihçesi, Berfin Yayınları, İstanbul.
- Çora, A. N. (2004). Kürt Sorununun Geleceği, Q-Matris Yayınları, İstanbul.
- Demir, İ. (2007). "The Northern Iraq (1990-2000)", Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:3, Sayı:5.
- Demiral, N.; Şükür, S.; Hasan, M. (2004). "Geçiş Dönemi Irak Devleti Yönetim Yasası ve Irak’ın Geleceğine Etkileri", Stratejik Analiz, Cilt:5, Sayı:50, s.29-42.
- Dowall, D. Mc. (2004). Modern Kürt Tarihi (Çev. Neşenur Domaniç), Doruk Yayınları,
- Ergil, E. (1990). Körfez Bunalımı, Gündoğan Yayınları, Ankara.
- Erkmen, S. (2003). "Türkiye’nin Körfez Savaşı Sonrası Kuzey Irak Politikası", (Der. Ümit Özdağ, Sedat Laçiner, Serhat Erkmen), Irak Krizi (2002-2003), ASAM Yayımları, Ankara.
- Erkmen, S.; Ayhan, V.; Turan, K.; Duman, B.; Orhan, O. (2010). 7 Mart 2010 Irak Parlamento Seçim Sonuçlarının ve Yeni Siyasal Denklemin Değerlendirilmesi, Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi (ORSAM), Rapor No:17, Ankara.
- Erkmen, S.; Orhan, O. (2011). Kuzey Irak’ın Toplumsal Siyasal Yapısı ve Kürt Bölgesel Yönetimi’nin Türkiye ile İlişkileri, Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi (ORSAM), Rapor No:43, Ankara.
- Erkmen, S.; Yılmaz, H. (2001). "Ortadoğu Denklemi ve Dünden Bugüne ABD’nin Irak Politikası", Stratejik Analiz, Cilt:1, Sayı:12.
- Folk, W. R. (2007). Irak’ı Anlamak (Çev. Nurettin El Hüseyni), NTV Yayınları, İstanbul.
- Galbraith, P. (2007). Irak’ın Sonu: Ulus Devletlerin Çöküşü mü? (Çev. Mehmet Murat İnceayan), Doğan Kitap, İstanbul.
- Gunter, M. M. (1993). "A De Facto Kurdish State in Northern Iraq", Third World Quartely, Cilt:14, No:2.
- Gunter, M. M. (1996). "The KDP-PUK Conflict in Northern Iraq", Middle East Journal, Vol:50, No:2.
- Gürkan, İ. (1991). “1990-1991 Basra Körfezi Bunalımı: Politik ve Stratejik Sorunlar ve Barışa Yönelik Düşünceler”, Dış Politika Bülteni, Cilt:3, No:1.
- Gürkan, İ. (1993). "1989-1990 Demokrasi Devrimi ve Soğuk Savaş Sonrasında Ortadoğu ve Türkiye", (Der. Sabahattin Şen), Su Sorunu, Türkiye ve Ortadoğu, Bağlam Yayınları,
- Hasan, M. (2003). "Irak Kürtlerinin Bitmeyen Kavgası", (Der. Ümit Özdağ, Sedat Laçiner, Serhat Erkmen), Irak Krizi (2002-2003), ASAM Yayımları, Ankara.
- Hasan, M. (2003). "Türkmenler, Türkiye ve Irak: Körfez Savaşı’ndan Irak’ın İşgaline Türkmenlerin Durumu", Avrasya Dosyası, Yeniden Yapılanan Ortadoğu Özel Sayısı, Cilt:9, Sayı:4, ASAM Yayınları, Ankara.
- Kaymaz, İ. Ş. (2007). "Emperyalizmin Kürt Kartı", Akademik Bakış, Cilt:1, Sayı:1.
- Kirişçi, K. (1994). "Huzur mu Huzursuzluk mu: Çekiç Güç ve Türk Dış Politikası", (Der. Faruk Sönmezoğlu), Türk Dış Politikasının Analizi, Der Yayınları, İstanbul.
- Kurşun, Z. (2003). "Osmanlı’dan Amerika’ya Tanımlanamayan Ülke Irak", (Haz. Ali Ahmetbeyoğlu, Hayrullah Cengiz, Yahya Başkan), Irak Dosyası (Cilt:1), Tarih ve Tabiat Vakfı Yayınları, İstanbul.
- Kurubaş, E. (2002). "Irak’ta Kürt Ayrılıkçılığı ve Başarı Şansı", Avrasya Dosyası, Jeopolitik Özel Sayısı, Cilt:8, Sayı:4, ASAM Yayınları, Ankara.
- Kurubaş, E. (2004). Kürt Sorunu’nun Uluslararası Boyutu ve Türkiye (Sevr-Lozan Süreci’nden 1950’lere) (Cilt: 1), Nobel Yayınevi, Ankara.
- Kurubaş, E. (2004). Kürt Sorunu’nun Uluslararası Boyutu ve Türkiye (1960'lardan 2000'lere) (Cilt:2), Nobel Yayınevi, Ankara.
- Mıhoyan, Ş. H. (1998). İki Dünya Savaşı Arasında Irak’ta Kürt Sorunu, Peri Yayınları, İstanbul.
- Mosley, L. (1975). Petrol Savaşı, E Yayınları, İstanbul.
- Oran, B. (1998). Kalkık Horoz: Çekiç Güç ve Kürt Devleti, Bilgi Yayınevi, Ankara.
- Över, K. G. (1999). Vaadedilmiş Topraklarda Ölüm Kokusu: Kuzey Irak Dosyası, Papirus Yayınları, İstanbul.
- Özcan, M. (2003). Sorunlu Miras Irak, Küre Yayımları, İstanbul.
- Özcan, S. A. (2005). "ABD’nin Afganistan Operasyonu ve Türk Dış Politikası", Avrasya Etüdleri, Sayı:27-28.
- Özdağ, Ü. (1999). Türkiye, Kuzey Irak ve PKK (Bir Gayri Nizami Savaşın Anatomisi), ASAM Yayımları, Ankara.
- Özmen, H. (1996). "Kuzey Irak’ta Kürt Partileri Arasındaki İhtilafların Nedenleri", Avrasya
- Öznur, H. (2003). Cahşların Savaşı: Kuzey Irak Kürt Hareketi ve Musul-Kerkük Meselesi, Altınküre Yayınları, Ankara.
- Pazarcı, H. (2003). Uluslararası Hukuk, Turhan Kitabevi, Ankara.
- Saatçi, S. (2003). Tarihten Günümüze Irak Türkmenleri, Ötüken Yayınları, İstanbul.
- Salinger, E.; Laurent, P. (1991), Körfez Savaşı: Gizli Dosya (Çev, Erdem Akbulut), E Yayınları,
- Sinkaya, B. (2006). "II. Körfez Savaşı Sonrası Irak’ta Yönetimin Yeniden Tesisi", (Der. Mehmet Şahin, Mesut Taştekin), II. Körfez Savaşı, Platin Yayınları, Ankara.
- Şahin, M. (2006). "2003 Irak Savaşı ve Iraklı Kürtler", (Der. Mehmet Şahin, Mesut Taştekin), II. Körfez Savaşı, Platin Yayınları, Ankara.
- Şükür, S.; Hasan, M. (2005). "Irak’ta Demokrasi Provası", Stratejik Analiz, Cilt:5, Sayı:59.
- Taşkıran, C. (2002). "Irak’a Müdahale, Kuzey Irak ve Türkmenler", 2023 Dergisi, Sayı:13.
- Uslu, N. (1999). "Körfez Savaşı ve Amerika’nın Politikaları", Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt:54, Sayı:3.
- Ülger, İ. K. (1996). "Kuzey Irak’taki Düşman Kardeşler: IKDP ve KYB", Avrasya Dosyası, Cilt:3, Sayı:1, ASAM Yayınları, Ankara.
- Yavuz, T. (1993). ABD’nin Kürt Kartı, Milliyet Yayınları, İstanbul.
- Yıldız, K. (2005). Irak Kürtleri, 1.Basım, Belge Yayınları, İstanbul.
- Yılmaz, H. (2000). "Irak’ta Muhalefet ve ABD’nin Irak Politikası", Avrasya Dosyası, Irak Özel Sayısı, Cilt:6, Sayı:3, ASAM Yayınları, Ankara.
- Yılmaz, T. (2004). Uluslararası Politikada Ortadoğu, Akçağ Yayınları, Ankara.
- Yinanç, R. (1992). Iraklı Sığınmacılar ve Türkiye (1988-1991), Tanmak Yayınları, Ankara.
- Zorgbibe, C. (1992). Körfezin Tarihi ve Jeopolitiği (Çev. Yıldırım Büktel), İletişim Yayınları,
