SIRP-HIRVAT-BOŞNAK DİLİNDEKİ TÜRKİZMLER ÜZERİNE YAPILAN ÇALIŞMALARA BİR ÇERÇEVE, DEĞERLENDİRME VE KAYNAKÇA DENEMESİ
Author :
Abstract
Balkan tarihinin son 1600 yılının yarıdan fazlasında Türkçe “üst dil” olmuştur. Türkçe, hem kendi öz kelime ve unsurlarını hem de beraberinde Balkanlara getirdiği medeniyete ait diğer kelime ve unsurlarla bütün Balkan dillerini derinden etkilemiştir. Bu dillerden birisi de Güney Slav dillerinin Batı kolu olan Sırp-Hırvat-Boşnak dilidir. Fransız ihtilâlinin ardından Balkanlarda millî devlet fikrinin ortaya çıkışı öncelikle kendini dil ve sanat alanında göstermiştir. Bu dönemde yazılan ilk “Sırpça Sözlük” hem Sırpçanın hem de Türkizmlerin ilk kaynak eseri olarak değerlendirilmektedir. Aradan geçen iki asır süresince Türkçeden ödünçlenen kelime ve unsurlar üzerine birçok ilmî çalışma yapılmıştır. Bu çalışmaları bir çerçeve hâlinde vererek bugünden sonra yapılacak çalışmalara bir kilometre taşı olmayı amaçladık. Çalımamızda Türkizmleri dörtlü bir basamak şeklinde belirlemeye çalıştık: Tespit, tasnif, tahlil, ihya. Bu dört başlık altında 34 alt başlıkla doğrudan veya dolaylı Türkizm çalışmalarına bir çerçeve çizmeye çalıştık. Ardından listelenen çalışmaları; müelliflerinin milliyetleri, yazıldıkları diller, tebliğ ve makale gibi çalışma türleri ile yayınlanma yerlerine göre tablolar hâline getirdik. Çalışmamızda; Türkizmlerin Sırp-Hırvat-Boşnak dilinde ödünçlenmesinde müessir âmiller ve kaynaklara dair 277 ve 636 doğrudan ve dolaylı Türkizm çalışması listelenmiştir.
Keywords
Abstract
In more than half of the last 1600 years of Balkan history, “superstratum” has been Turkish language. Turkish language has profoundly influenced all Balkan languages with its own words and elements, as well as other words and elements of civilization it brought to the Balkans. One of these languages is the Serbo-Croatian-Bosnian language, the Western branch of the Southern Slavic languages. The emergence of the idea of a national state in the Balkans after the French revolution has shown itself firstly in the field of language and art. The first Serbian Dictionary written in this period is considered as the first source of both Serbian language and Turkisms. During the two centuries passed, many scientific studies have been done on the words and elements borrowed from Turkish. By giving these works in a framework, we aimed to be a milestone for the works to be done after today. In our study, we tried to identify Turkisms as a four-step scale: determination, classification, analysis, revival. Under these four headings, we tried to provide a framework for direct or indirect Turkism studies with 34 sub-headings. Then, we prepared these works according to the nationalities of the authors, the languages in which they were written, the types of works such as papers and articles, and their place of publication. In our study; 277 borrowing factors and resources for Turkism studies and 636 direct and indirect studies on Turkisms in the Serbian-Croatian-Bosnian language are listed.
