TUZ GÖLÜ- KONYA KAPALI HAVZALARININ YAZ MEVSİMİ ORTALAMA SICAKLIK, YAĞIŞ, BUHARLAŞMA VE AKIM VERİLERİNDEKİ DEĞİŞİMLERİN KARŞILAŞTIRMALI TREND ANALİZİ
Author :
Abstract
Çalışmanın alan kapsamını Türkiye’nin Orta Anadolu Bölgesi’nde Tuz Gölü-Konya kapalı havzası oluşturmaktadır. Konu kapsamını; havza içerisinde 30 yıldan fazla rasata sahip (1970-2018) 8 meteoroloji istasyonunun (Aksaray, Beyşehir, Cihanbeyli, Ereğli, Karaman, K.H.Limanı, Kulu ve Seydişehir) ortalama sıcaklık, toplam yağış ve 4 akım gözlem istasyonunun (Çarşamba, İbrala, İnsuyu ve Peçenek) akım verileri (1970-2015) kullanılarak trend analizi yapmak oluşturmaktadır. Havza genelinde uzun yıllar boyunca ölçüm yapan meteoroloji ve akım gözlem istasyonlarının aylık ölçülmüş ortalama sıcaklık, buharlaşma, yağış ve akım verileri ele alınarak bu verilerin yaz mevsimi ve aylarının eğilimlerini analiz etmek araştırmanın amacını oluşturmaktadır. Kapalı havzalarda iklim parametrelerindeki değişikliğin daha kolay fark edileceği düşüncesiyle böyle bir konu seçilmiştir. Ayrıca ulusal ve uluslararası literatüre iklim değişikliği çalışmaları üzerine bir katkı ve bir Türkiye örneğinin daha kazandırılması istenmiştir. Araştırmada yöntem olarak Mann-Kendall Testi ve Spearman’ın Rho Testi temel alınmıştır. Elde edilen sonuçlara göre havza genelinde ortalama sıcaklıklarda anlamlı artışlar gözlenirken yağış olarak istasyonlarda anlamlı artış ya da azalışa rastlanmamıştır. Yaz mevsiminde buharlaşmada anlamlı artış eğilimleri Beşyehir, Karaman ve Konya hava limanında görülürken Ereğli ve Seydişehir istasyonlarında ise anlamlı azalma eğilimi belirlenmiş, diğer istasyonlarda ise bir eğilime rastlanmamıştır. Akım gözlem istasyonlarından İbrala ve Peçenek istasyonlarında akımda anlamlı azalış gözlenirken diğer istasyonlarda bir eğilim görülmemiştir. Havza genelinde gözlenen sıcaklık artışlarının buharlaşma, yağış ve akım üzerinde önemli bir etkiye sahip olmadığı anlaşılmaktadır.
Keywords
Abstract
The extent of the present study comprises the Tuz gölü-Konya endorheic basins located in the Middle Anatolia Region. The present study is aimed to perform trend analysis of average temperature,evaporation and total precipitation of eight meteorological stations (Aksaray, Beyşehir, Cihanbeyli, Ereğli, Karaman, K.H.Limanı, Kulu, Seydişehir) with more than 30 years of observation (1970-2018) and flow values of four flow observation stations (Çarşamba deresi, İbrala, İnsuyu ve Peçenek) during the period (1970-2015) in the basin. Besides, the aim of the study is also to analyze the summer seasonal and months trends of these data by considering the monthly measured average temperature, evaporation and precipitation data of meteorological and flow observation stations observed over many years across the basin. The topic has been selected because of the great significance of endorheic basins with the idea that changes in climate parameters are easier to notice in such areas. In addition, the study will also contribute to the national and international literature on climate change studies with another example from Turkey. The research method is based on the Mann-Kendall Test and Spearman's Rho Test. According to the results obtained, a significant increase or decrease in precipitation was not observed while a significant increases were observed in average temperatures across the basin in general (summer seasonal). In terms of evaporation trend, a significant increase in flow was observed in Beyşehir, Karaman and Konya airport (summer seasonal) stations and a substantial decrease in Eregli and Seydisehir stations in summer period while no trend was found in other stations. In terms of flow trend, a significant decrease in flow was observed in Ibrala and Pecenek station while no trend was found in other stations. It is understood that the temperature increases seen throughout the basin do not have a significant effect on precipitation, evaporation and flow in summer seasonal.
Keywords
- Ackerman, S. A. ve Knox, J. A. (2015). Meteoroloji Atmosferimizi Anlamak, Çeviri Ed. Mikdat Kadıoğlu-Sedef Çakır, Nobel Yayınları, Ankara.
- Addisu, S., Selassie, Y.G., Fissha, G. ve Gedif, B. (2015). Time series trend analysis of temperature and rainfall in lake Tana Sub‑basin, Ethiopia, Environmental Systems Research, pp. 4:25, Springer.
- Asfaw, A., Simane, B., Hassen, A. ve Bantider, A. (2017). Variability and time series trend analysis of rainfall and temperature in northcentral Ethiopia: A case study in Woleka sub-basin, Weather and Climate Extremes, pp.1-13, Elsevier.
- Avşaroğlu, Y. (2019). Dicle Havzası Aylık Ortalama Akım Değerlerinin Trend Analizi, H.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Şanlıurfa.
- Ahrens, C. D. Ve Henson, R. (2018). Meteorology Today: An Introduction to Weather, Climate and the Environment, Edition:12, Cengage Learning Publishing, USA.
- Akçakaya, A., Sümer, U. M., Demircan, M., Demir, Ö., Atay, H., Eskioğlu, O., Çukurçayır, F. (2015). Yeni Senaryolarla Türkiye İklim Projeksiyonları ve İklim Değişikliği-TR2015CC. Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Ankara.
- Albek, E. (1999). Identification of the Different Sources of Chlorides in Streams by Regression Analysis Using ChlorideDischarge Relationships. Water Environment Research, 71(7), 1310-1319.
- Altın, T. B. ve Barak, B. (2012), Seyhan Havzasında 1970-2009 Yılları Arasında Yağış ve Hava Sıcaklığı Değerlerindeki Değişimler ve Eğilimler, Türk Coğrafya Dergisi, S. 58, s. 2134, İstanbul.
- Atalay, İ. (2010). Uygulamalı Klimatoloji, Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri, İzmir.
- Bahadır, M. ve Saraçlı, S. (2010). Isparta’da Arıma Modeline Göre Sentetik İklim Verilerinin Analizi. Nature Sciences, 5(3), 163-177.
- Burn, D. H. ve Elnur, MAH (2002). Hidrolojik eğilimlerin ve değişkenliğin tespiti. Hidroloji Dergisi, 255 (1-4), 107-122.
- Coşkun, M. (2011). Fundamental pollutants in the European Union (EU) countries and their effects on Turkey. Elsevier, Procedia Social and Behavioral Sciences, 19, 467-473.
- Coşkun, M. (2019). İklim Değişmeleri ve Küresel Isınma, 12. Bölüm, Yer Bilimi Kitabı, Ed. Mete Alim-Serkan Doğanay, Pegem Akademi, Ankara.
- Coşkun, M. ve Aksoy, B. (2007). 19 Haziran 2004 Çubuk-Sünlü (Ankara) Hortum Olayı, Doğu Coğrafya Dergisi, 12(17), 203-222, Erzurum.
- Coşkun M. ve Akbaş V. (2017). Karadeniz Kıyısından İç Kesime: Kastamonu Çevresinin İklim Parametreleri, Sosyal Bilimler Dergisi, The Journal of Social Science, Yıl: 4, Sayı:11, Haziran 2017, s. 46-86.
- Coşkun, S. (2020a). Tuz Gölü-Konya Kapalı Havzaları’nda Ortalama Sıcaklık, Yağış Ve Akım Verilerinin Trend Analizi, Coğrafya Araştırmaları, Kitap Bölümü, 1. Bölüm, sf:1-13, Akademisyen Yayınevi (AYBAK), Ankara.
- Coşkun, S. (2020b). Trend Analysis of Mean Temperatures Data in Van Lake Closed Basin, Turkey, Current Studies in Social Sciences, Chapter of Book, 3. Chapter, pp:43-51,
- Çiçek, İ. (2003). “The Statistical Analysis Of Precipitation In Ankara, Turkey”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:13, Sayı:1, Sayfa: 1-20, Elazığ.
- Du, Y., Cai, S., Zhang, X. ve Zhao, Y. (2001). Interpretation of the environmental change of Dongting Lake, middle reach of Yangtze River, China, by 210 Pb measurement and satellite image analysis. Geomorphology.
- Emek, M.F., (2014). Doğu Anadolu Bölgesi Yıllık ve Aylık Toplam Yağışların Trend Analizi. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
- Erkan, Y. (2019). Türkiye’de Aylık Sıcaklık ve Aylık Sıcaklık Farklarındaki Eğilimler ve Sıcaklık Eğilim Grupları, International Journal of Human Sciences, Vol. 16, issue: 2, pp. 392-427.
- Erlat, E. (2013). İklim Sistemi ve İklim Değişmeleri, Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir.
- Goyal, R.K. (2004). Sensivity Of Evapotranspiration To Global Warming: A Case Study Of Arid Zone Of Rajasthan (India). Agric Water Manag., 69:1-11.
- Gözalan, S. (2019) Yüzey, 850, 700 ve 500 hPa Basınç Seviyelerinde Sıcaklık ile Nem Parametrelerinin Karşılaştırmalı Trend Analizi: Türkiye Örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karabük.
- Gümüş, V. ve Yenigün, K. (2006). Aşağı Fırat Havzası Akımlarının Trend Analizi ile Değerlendirilmesi, Paper presented at the Yedinci Uluslararası İnşaat Mühendisliğinde Gelişmeler Kongresi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
- Hirsch, R. M. ve Slack, J. R. (1984). A nonparametric trend test for seasonal data with serial dependence. Water Resources Research, 20(6), 727-732.
- Kadıoğlu, M., (1997). Trends In Surface Air Temperature Data Over Turkey. International Journal Of Climatology
- Karabulut, M. ve Cosun, F. (2009). Kahramanmaraş İlinde Yağışların Trend Analizi, Coğrafi Bilimler Dergisi, CBD 7(1), 65-83.
- Karaosmanoğlu, F. ve Günek, H., (2018). Göksu Havzası’nda Buharlaşma ve Yüzeysel Akışın Penman ve Thourthwaite Yöntemlerine Göre Değerlendirilmesi. International Journal of Scientific and Technological Research, 4(10),599-614.
- Kiage, L. M., Liu, K. B., Walker, N. D., Lam, N. ve Huh, O. K. (2007). Recent land‐cover/use change associated with land degradation in the Lake Baringo catchment, Kenya, East Africa: evidence from Landsat TM and ETM+. International Journal of Remote Sensing.
- Lazaro, R., Rodrigo, F.S., Gutierrez, L., Domingo, F. ve Puigdefabregas, J., (2001). Analysis of a 30-year rainfall record (1967-1997) in semi-arid SE Spain for Implications on Vegetation, Journal of Arid Environment, 48, 373- 395.
- Legesse, D. ve Ayenew, T. (2006). Effect of improper water and land resource utilization on the central Main Ethiopian Rift lakes. Quaternary International Mengü, G. P. ve Akkuzu, E. (2008). Küresel Su Krizi ve Su Hasadı Teknikleri. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 5(2), 75-85.
- Nourani, V., Mehr, A. D. ve Azad, N., (2018). Trend Analysis Of Hydroclimatological Variables İn Urmia Lake Basin Using Hybrid Wavelet Mann– Kendall And Şen Tests. Environmental Earth Sciences, 77(5): 207.
- Özdemir, M. A. ve Bahadır, M. (2010). Uzaktan algılama ile Acıgöl Havzasında arazi kullanımının zamansal değişim analizi (1975-2005).
- Özfidaner, M. (2007). Türkiye yağış verilerinin trend analizi ve nehir akımları üzerine etkisi. Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 73.
- Öztürk, T., Ceber, Z. P., Türkeş, M. ve Kurnaz, M. L. (2015). Projections of Climate Change in the Mediterranean Basin by Using Downscaled Global Climate Model Outputs. International Journal of Climatology, 35(14), 4276–4292. doi:10.1002/joc.4285
- Penny, D. ve Kealhofer, L. (2005). Microfossil evidence of land-use intensification in north Thailand. Journal of Archaeological Science.
- Polat, P. ve Sunkar, M., (2017). Rize’nin İklim Özellikleri ve Rize Çevresinde Uzun Dönem Sıcaklık ve Yağış Verilerinin Trend Analizi, F.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:27, Sayı:1, Sayfa:1-23, Elazığ.
- Rahman, M. A., Yunsheng, L. Ve Sultana, N., (2017). Analysis And Prediction Of Rainfall Trends Over Bangladesh Using Mann–Kendall, Spearman’s Rho Tests And ARIMA Model. Meteorology and Atmospheric Physics, 129(4): ss.409-424.
- Soydan, N.G., Gümüş, V., Şimşek, O., Gerger, R. ve Ağun, B., (2016). Seyhan Havzası Aylık Ortalama Akım ve Yağış Verilerinin Trend Analizi, D.Ü. Mühendislik Fakültesi Dergisi, c.7, s.2, ss. 319-327, Diyarbakır.
- Sönmez, O., Çeribaşı, G. ve Doğan, E., (2016). Short And Long Term Streamflow Prediction By Different Neural Network Approaches And Trend Analysis Methods: Case Study Of Sakarya River, Turkey. Fresen. Environ. Bull, 25: ss.565-579.
- Su, L., Miao, C., Kong, D., Duan, Q., Lei, X., Hou, Q. ve Li, H. (2018). Longterm Trends İn Global River Flow And The Causal Relationships Between River Flow And Ocean Signals. Journal of Hydrology, 563: ss. 818-833.
- Şahin, C. (2005). Türkiye Fiziki Coğrafyası, Gündüz-Eğitim ve Yayıncılık, Ankara.
- Tayanç, M., Karaca, M. ve Yenigün, O., (1997). Annual and Seasonal Air Temperature Trend Patterns of Climate Change and Urbanization Effects in Relation to Air Pollutants in Turkey, Journal of Geophysical Research, 102, 1909-1919.
- Tosic, I. ve Ukasevic, M., (2005). Analysis of Precipitation Series for Belgrade, Theoretical and Applied Climatology, 80, 67- 77.
- Türkeş, M. (1994). Artan sera etkisinin Türkiye üzerindeki etkileri. TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi 321: 71.
- Türkeş, M., (1996). Spatial And Temporal Analysis Of Annual Rainfall Variations In Turkey. International Journal Of Climatology.
- Türkeş, M., (2012) Türkiye’de Gözlenen ve Öngörülen Kuraklık ve Çölleşme, Uluslararası ‘Meteoroloji, Toz Taşınımı, Çölleşme ve Erozyonla Mücadele’ Çalıştayı, Ankara.
- Türkeş, M., Sümer, U. M. ve Çetiner, G. (2000). ‘Küresel iklim değişikliği ve olası etkileri’, Çevre Bakanlığı, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Seminer Notları, 7-24, ÇKÖK Gn. Md., Ankara.
- Türkeş, M., Sümer, U. M. ve Demir, İ. (2002). Re-evaluation of trends and changes in mean, maximum and minimum temperatures of Turkey for the period 1929-1999. International Journal of Climatology 22: 947-977.
- Ustaoğlu, B., (2018) “Sakarya’nın İklim Özellikleri”. Sakarya’nın Fiziki, Beşeri ve İktisadi Coğrafya Özellikleri, Editör: İkiel, C., Sakarya Üniversitesi Yayınları. No:190, Sakarya.
- Wang, Y., Jiang, T., Bothe, O., Fraedrich, K. (2007). Changes Of Pan Evoporation And Reference Evapotranspiration İn The Yangtze River Basin. Theoretical And Applied Climatology, 90, 13-23.
- Yenigün, K., Gümüş, V.ve Şimşek, O., (2013). Seyhan Havzası Gidişlerinin Analizi, VII. Ulusal Hidroloji Kongresi 26 -27 Eylül 2013, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
- Yıldırım, Ü., Erdoğan, S. ve Uysal, M. (2011). Changes in the Coastline and Water Level of the Akşehir and Eber Lakes Between 1975 and 2009. Water Resources Management.
- Yılmaz, A. (2018) Batı Karadeniz Bölümünde Sıcaklık ve Yağış Verilerinin Trend Analizi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karabük.
- Yuan, Y. J., Zeng, G. M., Liang, J., Huang, L., Hua, S. S., Li, F., He, Y. (2015). Variation of water level in Dongting Lake over a 50-year period: Implications for the impacts of anthropogenic and climatic factors. Journal of Hydrology,
