Author :
Abstract
Rus Çarı I. Petro'nun (1672-1725) İsveç Krallığı üzerine yaptığı seferlerle İsveç zayıflamış ve eski gücünü kaybetmişti. İsveç'in zayıflamasıyla birlikte, egemenliğindeki topraklar saldırıya açık hale gelmişti. Bunu fırsat bilen İngiltere Kralı ve Hannover Elektörü I. George, İsveç'in Kuzey Almanya'daki Bremen ve Verden şehirlerini işgal ederek, Hannover mülkü yapmıştı. Petro, İngiltere'nin Bremen ve Verden işgaline karşı çıkmış ve bu toprakları kendi hakkı olduğunu ileri sürmüştü. Petro, I. George'un Bremen ve Verden hamlelerine karşı Kuzey Almaya'daki Mecklenburg Dukalığı'nı işgal ederek cevap vermişti. I. George, Petro'nun bu saldırganca tutumuna karşı Bremen ve Verden'e gelecek tehlikelerden korumak ve Rus tehlikesini ortdan kaldırmak için Osmanlı İmparatorluğu'ndaki elçisi Abraham Stanyan'ı devreye sokmuştu. Hakeza I. George'un Petro'ya karşı düşamnlığı sadece Bremen ve Verden üzerinden değildi. Aynı zamanda İran'daki Safevi Hanedanlığı'nın zayıflamasıyla birlikte, Rusya'nın Kafkasya'daki Hazar Deniz politikasıydı. Petro, İran'ın Hazar Deniz kıyısında bulunan Bakü, Derbent, Mazenderan ve Gilan (1722-1724) topraklarını ele geçirmişti. Bu durum Doğu Akdeniz'de ticaret yapan devletler için tehlike oluşturmuştu. Çünkü mevcut 'İpek Yolu' güzergâhının Astrahan'a kayma ihtimali büyük bir problem olarak görülmüştü. I. George, Bremen ve Verden konusunda olduğu gibi Osmanlı İmparatorluğu'nun Rusya üzerine sefer yapmasını sağlamak ve diplomatik baskı kurmak için Stanyan'a emir vermişti. Bu bağlamda Londra idaresinin Bâbıâli nezdindeki diplomatik girişimlerini mevcut konjonktür üzerinden değerlendirerek konunun çerçevesini çizmeye çalıştık.
Keywords
Abstract
As a result of the campaigns of the Russian Tsar Peter I. (1672-1725) against the Kingdom of Sweden, Sweden was weakened and lost its former power. The weakening of Sweden meant the lands under its sovereignty would become vulnerable to attacks. Taking advantage of this, the Britain King and Elector of Hannover George I. (1660-1727), occupied the Swedish cities of Bremen and Verden in North Germany and made them Hanoverian territory. Peter opposed Britian's occupation of Bremen and Verden claimed rights to these lands. Peter responded to George's moves upon Bremen and Verden by invading the Duchy of Mecklenburg (1716) in Northern Germany. Against this agressive attitude of Peter, George commissioned Abraham Stanyan, his ambassador in the Ottoman Empire, to protect Bremen and Verden from dangers and to eliminate the Russian threat. One must also note that, George's hostility towards Peter was not only through Bremen and Verden. It also had roots in Russia's policy of the Caspian Sea in the Caucasus, following the weakening of the Safavid Dynasty in Iran. Peter seized the lands of Baku, Derbent, Mazenderan and Gilan (1722-1724), located on the Caspian Sea coast of Iran. This situation had caused a threat to the states trading in the Eastern Mediterranean because the possibilty of the existing 'Silk Road' route shifting to Astrakhan was seen as a major problem. As was the case with Bremen and Verden, George gave orders to Stanyan to encourage the Ottoman Empire on a campaign against Russia and to establish diplomatic pressure. In the given context, this article attemps to frame the issue by evaluating the diplomatic initiatives of the London administration before the Sublime Port in the conjuncture of the time.
Keywords
- Ahmed Dürri Efendi’nin İran Sefâretnâmesi, (Haz. Ayhan Ürkündağ), Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon, Eylül 2006.
- Akbulut, Mehmed Yılmaz, The Scramble for Iran: Ottoman Militarys and Diplomatic Engagements During The Afghan Occupation of Iran 1722-1729, Boğaziçi University, Master of Arts in History, 2015.
- Beydilli, Kemal, “Prut Antlaşması”, DİA, C. XXXIV, 2007, ss. 359-362.
- Bregnsbo, Micheal, “The Scandinavian Kingdoms”, ed., Peter H. Wilson, A Company to Eighteenth Century Europe, Blackwell Publishing Ltd, First Published, Oxford, 2008, ss. 276-288.
- Cassels, Lavender, The Struggle for the Ottoman Empire 1717-1740, Thomas Y. Crowell Company, First Published, USA, 1967.
- Duffy, Christopher, The Fortress in the Age of Vauban and Frederick the Great 1660-1789, Siege Warfare, Vol. 2, Routledge and Kegan Paul Publication, London, Boston, Melbourne and Henley, First Published, 1985.
- Jorga, Nicola, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, C. IV, (Çev. Nilüfer Epçeli), Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2000.
- Kamen, Henry, Spain, 1469-1714: A Society of Conflict, Pearson Education Limited, Edinburgh, 2005.
- Massie, Robert K., Büyük Petro, (Çev. Hakan Abacı), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1. Basım, İstanbul, Mayıs-2019.
- Mckay, Derek-Scott, H.M., Büyük Devletlerin Yükselişi (1648-1815), (Çev. Eşref Bengi Özbilen), Dergâh Yayınları, Kasım 2011.
- Osmanlı-İran-Rus İlişkilerine Ait İki Kaynak: I. Petros di Sarkis Gilanentz’in Kronolojisi, II. Nadir Şah Devrine Ait Bir Anonim Kronoloji, (Çev. ve Haz. Hrand D. Andreasyan), Edebiyat Fakültesi Matbaası, İstanbul, 1974.
- Riotte, Torsten, “Britain and Hannover”, ed., Peter H. Wilson, A Company to Eighteenth Century Europe, Blackwell Publishing Ltd, First Published, Oxford, 2008, ss. 354-367.
- Şemdanizâde Fındıklı Süleyman Efendi, Müt’i’t-Tevarih, C. I, (Haz. Münir Aktepe), İstanbul Edebiyat Fakültesi Matbaası, İstanbul, 1976.
- Ünal, Fatih, XVIII. Asır Türk-Rus Münasebetlerinde Neplüyev, Titiz Yayınları, Ordu, 2010.
- Veenendaal, A. J., “The War Of The Spanish Succession In The Europe”, ed., J. S. Bromley, The Rise of Great Britain and Russia, 1688-1715/25, Vol. VI, Cambridge At The University Press, London, 1971, ss. 410-445.
