ALEVİLİK İNANCININ SENKRETİK YAPISININ ALEVİ TOPLULUKLARDAKİ KADIN VE MÜZİK İLİŞKİSİNE ETKİLERİ: TUNCELİ ÖRNEĞİ
Author :
Abstract
Bu araştırmada, Alevilik inancına senkretik özelliklerini kazandıran kadın ve müzik figürlerinin, Alevi topluluklardaki kadın ve müzik ilişkisi üzerinde her hangi bir role sahip olup olmadığı, nüfusunun büyük bir kısmı Alevi inancına mensup bireylerden oluşan Tunceli örneklemi üzerinden incelenmektedir. Survey desenine sahip bu araştırma, nitel-nicel yaklaşımlı karma araştırma yöntemi kullanılarak gerçekleştirilmiştir. İncelenen veriler, katılımcı gözlem, derinlemesine görüşme, literatür taraması, doküman analiz ve survey anket tekniklerinden faydalanılarak bir araya getirilmiştir. Araştırmanın nitel verilerini, Tunceli’de katılımcı gözlem gerçekleştirdiğimiz bazı Cem ritüellerine ait dokümanların yanı sıra, bölgede yaşayan Alevi Dedeleri ile şehirde atölyesi bulunan kadın bağlama yapım ustası ve özel müzik kurs merkezi öğretmeniyle gerçekleştirildiğimiz derinlemesine görüşmelere ait dokümanlar oluşturmaktadır. Ayrıca tesadüfi örneklem kullanarak sahadan rasgele seçilmiş olan 75 kadın katılımcıya, 5’li Likert ölçme tipine göre yapılandırıldığımız, 20 sorudan oluşan bir anket uygulanmıştır. Anket verileri, SSPS 21 kullanılarak frekans ölçümleri gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın sonucunda, Tunceli’de Alevilik inancının senkretik yapısının kadın ve müzik ilişkisi üzerinde günümüzdeki kentleşme-modernleşme gibi faktörlere rağmen etkisini tam anlamıyla yitirmediği, özellikle kadınların çaldıkları enstrümanın türüne yansıdığı tespit edilmiştir. Ayrıca görüşmeci ve katılımcıların büyük bir kısmı Alevilik inancının, Tunceli’de kadınların müzikle kurdukları ilişki üzerinde etkili bir tasarım biçimi yarattığını belirtmişlerdir.
Keywords
Abstract
In this research, women and music figures’s who give the Alevi faith of syncretic charactersitics, Whether it has any role in the retaionship between women abd music in Alevi communities, It is analyzed through the Tunceli sample consisting of individuals belonging to the Alevi faith a large part of its popülation. This research with a survey design, It was carried out using the qualitative-quantitative approach mixed research metod. The analyzed data, paticipant observation, in-depth interview, litarature review, document analysis and are benifct from survey tecniques were brought together. Qualitative data of the research, as well as some documents own the Cem ritüals of we realize participant observation in Tunceli, constitute documents own in-depth interviews to we realize with the private music course center teacher and a woman bağlama luthier of worksshop in the city wiht Alevi Ancestros living in the region. Also, 75 women paticipants who were randlomly selected from the filed usunig a random sample, was applied a questionnaire consisting of 20 questions we are structured according to 5 Likert measurement type. Survey data were frequency measured by using SPSS 21. As a result of the research, syncretic structure of Alevism belief in Tunceli despite today’s factors such as urbanization-modernization It doesn’t completely lose its influence on the relationship between womwn and music, particularly was determined reflected in the type of instrument women play. Also, most of the interviewees and participants, Alevism belief stated created an effective desing style on the relationship between women and music in Tunceli.
Keywords
- Akdeniz, S. (2011). Alevi Müzik Uyanışı Bağlamında İzmir Yamanlar Alevi Göçmenlerinin Müzik Pratikleri, (Yayımlanmış Doktora Tezi), İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Müzik Bilimleri Ana Bilim Dalı.
- Aydın, S. (2015). Bir Etno-Dinsel Kimlik Olarak Alevilik, Kızılbaşlık Alevilik Bektaşilik: Tarih-Kimlik-İnanç-Ritüel, içinde, İstanbul: İletişim Yayıncılık.
- Bahadır, İ. (2004). Alevi-Bektaşi İnancına Göre Kadın, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, S. 32, s. 13-28.
- Baki, A., Gökçek, T. (2012). Karma Yöntem Araştırmalarına Genel Bir Bakış, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, S. 42, s. 1-21.
- Bender, C. (1993). 12 İmam ve Alevilik, İstanbul: Berfin Yayınları.
- Çakmak, Y. (2012). Tunceli-Hozat Bölgesinde Sarı Saltık Ocağı ve Bektaşilik (Tarih-İnanç ve Doktrin-Ritüel), (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı.
- Çem, M. (2010). Dersim Merkezli Kürt Aleviliği, İstanbul: Vate Yayınevi.
- Deniz, D. (2012). Yol/Re: Dersim İnanç Sembolizmi; Antropolojik Bir Yaklaşım, İstanbul: İletişim Yayıncılık.
- Dönmez, B. M. (2008). Alevi Uyanışı Bağlamına İzmir Limontepe Alevi Göçmenlerinin Müzik Pratikleri, (Yayımlanmış Doktora Tezi), İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Müzik Bilimleri Ana Bilim Dalı.
- Erol, A. (2018). İslam, Alevilik ve Müzik, İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
- Güvenç, B. (1979). İnsan ve Kültür, İstanbul: Remzi Kitapevi.
- Karasar, N. (2004). Bilimsel Araştırma Yöntemi, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
- Kaya, A. (2004). Tunceli (Dersim) Kültürü. İstanbul: Can Yayınları.
- Kılıç, M. C. (2016). Yükselen Alevilik, İstanbul: Kamer Yayınları.
- Kırkıncı, M. (2014). Alevilik Nedir?, İstanbul: Zafer Yayınları.
- Melikoff, I. (2015). Uyur İdik Uyardılar, çev. Alptekin Turan, İstanbul: Demos Yayınları.
- Ocak, A. Y. (1983). Bektaşi Menâkıbnâmelerinde İslam Öncesi İnanç Motifleri, İstanbul: Enderun Kitabevi.
- Ocak, A. Y. (2003). Alevi ve Bektaşi İnançlarının İslam Öncesi Temelleri, İstanbul: İletişim Yayınları.
- Okan, M. (2004). Türkiye’de Alevilik: Antropolojik Bir Yaklaşım, İstanbul: İmge Kitabevi.
- Okan, N. (2014). Alevilik ve Kadın/Alevilikte Kadın, (Yayımlanmış Doktora Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Halk Bilim (Etnoloji) Anabilim Dalı.
- Okan, N. (2016). Canların Cinsiyeti: Alevilik ve Kadın, İstanbul: İletişim Yayıncılık.
- Özer, Y. (1997). Bilim Perspektifinde Müzik, İzmir: Eylül Yayınları.
- Şener, C. (2003). Alevilerin Etnik Kimliği: Aleviler Kürt mü? Türk mü?, İstanbul, Etik yayınları.
- Şener, C. (2004). Alevilik Olayı; Toplumsal Bir Başkaldırının Kısa Tarihçesi, İstanbul: Etik
- Tunalı, S. B., Gözü, Ö., Özen, Ğ. (2016). Nicel ve Nitel Yöntemin Bir Arada Kullanılması: Karma Araştırma Yöntemi, Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi Uluslararası Hakemli Dergisi, S. 2, s. 106-112.
- Uyanık, Z. (2004). Alevilik, Aleviler ve Kadın, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, S. 32, s. 29-35.
- Yazıcı, M. (2014). Alevilik-Alevi Deyişlerinin ve Gülbanglarının Sosyolojik Analizi, İstanbul, Çıra Yayınları: 256.
- Yıldırım, E. (2017). Alevi-Bektaşi Öğretisinde “Kadın-Erkek” Eşittir Söyleminin Dinsel Arka Planı ve Bu Söylemin Toplumsal Alanda Kadının Çalışmasına Yönelik Tutumlar Üzerindeki Etkisi: Tunceli Örneği, Alevilik Araştırmaları Dergisi, S. 14, s. 63-76.
- Yılmazçelik, İ. (2012). Osmanlı Döneminde Dersim’de Sosyal Yapı ve Dersim Aleviliği, Alevilik Araştırmaları Dergisi, S. 3, s. 1-38.
- Yürür, G. Kahraman, M. (2013). Dersim’in Şifa Geleneği-Genel Bir Giriş, 2. Uluslararası Dersim Sempozyumu Bildirileri Kitabı, Tunceli Üniversitesi, s. 965.
- URL1: M. Yaşar Kandemir, TDV İslam Ansiklopedisi: Fâtıma, https://islamansiklopedisi.org.tr/fatima#1. adresinden 30. 09. 2020 tarihinde erişildi.
- www. ozgurdersim.com, 03. 10. 2020 tarihli Özgür Dersim Gazetesi, Erişim: 03. 10. 2020.
- KK 1, Zeynel Batar, 23 Şubat 2018 tarihli görüşme.
- KK 2, Ali Ekber Yurt, 21 Eylül 2017 ve 05 Eylül 2019 tarihli görüşme.
- KK 3, Senem Arın, 06. 10. 2020 tarihli görüşme.
- KK 4, Ali Haydar Tumar, 07. 10. 2020 tarihli görüşme.
