Author :
Abstract
Kendi güdümünde tek kutuplu dünya sistemini konsolide etmek için dünyanın sayılı enerji kaynaklarının bulunduğu Orta Asya’da kontrol sağlamayı hedefleyen ABD, 11 Eylül terör saldırılarını gerekçe göstererek Afganistan’a müdahale etmiş ve Taliban rejimini devirmiştir. Ancak 20 yıl süren savaş neticesinde Afganistan’da bir türlü inşa edilemeyen ulus devlet, oluşan ağır ekonomik, askeri ve personel maliyetler nedeniyle kamuoyunun işgale karşı artan tepkileri, ABD’yi 15 Ağustos 2021’de yönetimi tekrar Taliban’a bırakarak geri çekilmeye zorlamıştır. ABD’nin sahip olduğu göreceli üstün güç kapasitesine rağmen Çin ve Rusya, askeri, politik ve ekonomik olarak ABD’nin hareket kabiliyeti uluslararası sistemde daraltılabilmektedir. Bunun soncunda uluslararası sistem ise tek kutuplu olmaktan çıkarak çok kutupluluğa doğru evrilmektedir.
Keywords
Abstract
Aiming to gain control in Central Asia, where the world's leading energy resources are located, in order to consolidate the unipolar world system under its own direction, the USA intervened in Afghanistan, citing the September 11 terrorist attacks, and overthrew the Taliban regime. However, the nation-state, which could not be built in Afghanistan as a result of the 20-year war, and the increasing public reaction against the occupation due to the heavy economic, military and personnel costs, forced the USA to withdraw, leaving the administration to the Taliban again on August 15, 2021. Despite the relative superior power capacity of the USA, China and Russia, the US's ability to move militarily, politically and economically, can be narrowed in the international system. As a result, the international system is evolving from being unipolar to multipolar.
Keywords
- Acet, Gül Seda, ve Fazlı Doğan. «11 Eylül Olayları Sonrası ABD-Afganistan İlişkileri: İstiladan İşbirliğine.» Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi 17, no. 33 (2017): 59-76.
- Bozatay, Deniz Anbarlı, ve İsmail Meriç. «Afganistan'da Şİddet ve Terörün Toplumsal Arka Planı.» (2013): 149-173.
- Bpb (2004, 29 Ekim). Die Bush-Doktrin, der Irakkrieg und die amerikanische Demokratie, https://www.bpb.de/shop/zeitschriften/apuz/28002/die-bush-doktrin-der-irakkrieg-unddie-amerikanische-demokratie/, (Erişim Tarihi: 10.11.2022).
- CFR, (2022, 17 Kasım). 999 – 2021The U.S. War in Afghanistan, https://www.cfr.org/timeline/us-war-afghanistan, (Erişim Tarihi: 17.11.2022).
- Claiborne, William (1998, 8 Ağustos). Bombs Explode at 2 U.S. Embassies in Africa; Scores Dead, https://www.washingtonpost.com/wpsrv/inatl/longterm/eafricabombing/stories/main080898.htm, (Erişim Tarihi: 17.11.2022).
- Countrymeters, (2022, 14 Kasım). https://countrymeters.info/de/Afghanistan#:~:text=Afghanistan%3A%20Demografie%2 02021,auf%2040.846.424%20Menschen%20gesch%C3%A4tzt., (Erişim Tarihi:
- currentschoolnews (2022, 6 Mayıs). Die Top 30 der ärmsten Länder der Welt im Jahr 2022 https://www.currentschoolnews.com/de/Artikel/%C3%A4rmstes-Land-der-Welt/, (Erişim Tarihi: 20.11.2022).
- Dashti, Zabihullah. «ABD'nin Afganistan'dan Çekilmesi ile Taliban'ın Yeniden İktidara Gelmesi.» Asya Araştırmaları Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi 5 (2021): 195-212.
- Devonshire-Ellis, Chris (2022, 28 temmuz). China ist bereit, die Eisenbahninfrastruktur in Afghanistan zu unterstützen, https://www.silkroadbriefing.com/news/2022/07/28/chinaready-to-assist-in-afghanistan-belt-and-road-railway-infrastructure/, (Erişim Tarihi:
- Elsevier, (2020, 11 Temmuz). Internationale Zeitschrift für Wasserstoffenergie, https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S036031992031435X, Band 45, Ausgabe 32 , 11. Juni 2020 , Seiten 15924-1594, (Erişim Tarihi: 14.11.2022).
- Fischer, Sabine ve Stanzel, Angela (2021, 22 Eylül).Afghanistan: The West Fails – a Win for China and Russia? https://www.swp-berlin.org/publikation/afghanistan-the-west-fails-awin-for-china-and-russia, (Erişim Tarihi: 17.11.2022).
- Glatz, Rainer ve Markus Kaim, (2019, 28 Şubat) Der Wandel der amerikanischen Afghanistan- Politikhttps://www.swp-berlin.org/10.18449/2019A11/, (Erişim Tarihi: 17.11.2022).
- IMF. (2021, October). Report for Selected Countries and Subjects: October 2021, https://www.imf.org/en/Home, (Erişim Tarihi: 17.11.2022).
- K, Erman. «Sömürgecilik Kıskacında Afganistan.» History Studies 4, no. 3 (2012): 69-82.
- Kuru, Ahmet, (2021, 30 Ağustos). Taliban'ın ideolojik temelleri: Devlet artık ulemadır, https://tr.euronews.com/2021/08/30/taliban-n-ideolojik-temelleri-devlet-art-k-ulemad-r, (Erişim Tarihi: 17.11.2022).
- laenderdaten. (2022, 21 Aralık). Afghanistan, https://www.laenderdaten.info/Asien/Afghanistan/index.php, (Erişim Tarihi:
- Lentz, Rüdiger (2021, 16 Ağustos). USA-Experte über Afghanistan „Nation-Building hat von Anfang an nicht funktioniert“, https://www.deutschlandfunk.de/usa-experte-ueberafghanistan-nation-building-hat-von-100.html, (Erişim Tarihi: 17.11.2022).
- Martin, Patrick, (2001, 22 Kasım). Der Krieg in Afghanistan wurde lange vor dem 11. September geplant, https://www.wsws.org/de/articles/2001/11/plan-n22.html, (Erişim Tarihi: 17.11.2022).
- Mehmet Seyfettin Erol, Emrah Kaya. «Afganistan Barış Süreci: Küresel ve Bölgesel Aktörler.» Uluslararası Kriz ve Siyaset Araştırmaları Dergisi 5 (2021): 407-457.
- Mehmet Seyfettin Erol, Oktay Bingöl. «Afganistan'da Geçiş Safhası ve 2014 Sonrası Öngörüler.» Akademik Bakış Dergisi 5, no. 10 (2012): 173-187.
- Mokhtari, Abdul Khabir. «ABD'nin Afganistan Müdahalesi.» Yüksek Lisans Tezi:Ülkedeki Güven Açığı ve İstikrarsızlığın Analizi, 2019.
- Nogayeva, Ainur. «ABD'nin Afganistan'dan Çekilişi ve Bölge Güvenliği.» Güvenlik Bilimleri Dergisi, (2021): 139-156.
- Oghli, Jamaluddin Sadruddin. «ABD'nin Afganistan Politikası Obama ve Trump Dönemi.» Pearson Journal of Social Sciences Humanities, 2020.
- Örnek, Serdar. «Onbir Eylül Olayları ve Afganistan Operasyonu.» Yalova Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1 (2012): 107-134.
- Polat, İrfan. «11 Eylül Terör Saldırıları ve Amerika Birleşik Devletlerinin Afganistan Müdahalesi.» Yüksek Lisans Tezi, 2006.
- Rühle, Michael (2011, 28 Şubat). Energie und Sicherheit: Warum die NATO jetzt handeln muss, https://internationalepolitik.de/de/energie-und-sicherheit, (Erişim Tarihi:
- Savell, stephanıe (2021, 1 Eylül).Costs of the 20-year war on terror: $8 trillion and 900,000 deaths, https://www.brown.edu/news/2021-09-01/costsofwar, (Erişim Tarihi:
- Sönmez, Göktuğ, Gökhan Bozbaş, ve Serhat Konuşul. «Afganistan Talibanı: Dünü, Bugünü ve Yarını.» Necmettin Erbakan Üniversitesi Siyasal Fakültesi Dergisi 2, no. 2 (2020): 5977.
- statista (2022, 3 Mayıs). Geschätzte Produktion von Opium in Afghanistan in den Jahren 1990 bis 2021, https://de.statista.com/statistik/daten/studie/36697/umfrage/produktion-vonopium-in-afghanistan-seit1990/#:~:text=Diese%20Statistik%20zeigt%20die%20potentielle,Drogenmenge%20um %20rund%20500%20Tonnen, (Erişim Tarihi: 14.11.2022).
- Steul, Willi (2001, 1 Aralık). Die afghanische Tragödie - Amerikas Verantwortung, Die afghanische Tragödie - Amerikas Verantwortunghttps://www.kas.de/documents/252038/253252/7_dokument_dok_pdf_9 82_1.pdf/0e64f2f9-2073-2dd0-9d91-8412b698a706, (Erişim Tarihi: 14.11.2022).
- Şahin, Damla. «Taliban'ın Ortaya Çıkışı ve ABD'nin Örgütün Gelişim Sürecindeki Etkisi.» Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (2016): 226-245.
- Şen, Abdulkadir. «Afganistan: ABD Müdahalesi ve Taliban'ın Dönüşü.» SDE Akademi Dergisi 2 (2022): 76-102.
- Thelitz, Nikolai ve Kohler, Alexandra (2021, 23 Ağustos). Wo die Billion Dollar geblieben ist, welche die USA in den Afghanistan-Krieg gesteckt haben, https://www.nzz.ch/international/afghanistan-krieg-was-die-billionen-investitiongebracht-hat-ld.1640697?mktcid=smch&mktcval=fbpost_2021-08-23, (Erişim Tarihi:
- Tur, Bahriye. «Carter Doktrini ve ABD Dış Politka Algısına Etkileri.» International Social Sciences Studies Journal 7, no. 84 (2021): 2652-2662.
- UNDP. (2021, 1 Aralık.). Afghanistan - Sozioökonomischer Ausblick 2021-2022, https://www.undp.org/de/germany/publications/afghanistan-soziooekonomischerausblick-2021-2022, (Erişim Tarihi: 14.11.2022).
- U.S. Government. (2002, 7 Şubat- 31. Temmuz). OPERATION ENDURING FREEDOM, https://www.govinfo.gov/content/pkg/CHRG-107shrg83471/html/CHRG107shrg83471.htm
- UNODC, (2021, 17 Kasım). UN-Bericht: In Afghanistan wird wieder mehr Opium produzier, thttps://unric.org/de/afghanistan17112021/, (Erişim Tarihi: 14.11.2022).
- Watson Institute (2021, 1 Eylül). Costs of War, https://watson.brown.edu/costsofwar/figures/2021/WarDeathToll, (Erişim Tarihi:
- Wenger, Natalie; Spalinger, Andrea; Zoll, Patrick (2021, 19 Ağustos). 240 000 Tote, 5,5 Millionen auf der Flucht – die grausame Bilanz des 20-jährigen Krieges in Afghanistan, https://www.nzz.ch/international/der-krieg-in-afghanistan-forderte-240000-tote- ld.1640684, (Erişim Tarihi: 14.11.2022).
- Welthungerhilfe (2022, 15 Kasım). Fluchtursachen in Afghanistan – ein Land in der andauernden Krise, https://www.welthungerhilfe.de/informieren/themen/flucht-undmigration/fluchtursachen/fluchtursachen-afghanistan, (Erişim Tarihi: 14.11.2022).
- Wurzel, Steffen, (2021, 27 Ekim). ARD-Studio Shanghai, Wer will was in Afghanistan? https://www.tagesschau.de/ausland/asien/afghanistan-1085.html, (Erişim Tarihi:
