Author :
Abstract
Her şairin şiirinde, duygu ve hislerini etkileyen bir konuyu ele aldığı, en güzel sözlerini, bütünlüklü bir konu birliği içinde formüle ettiği, şiirin tüm unsurlarını içeren, sağlam cümleler halinde tertip ettiği güzel konuşma, başlangıçtaki beceri, kelimelerin zarafeti ve iyi ifadeler ve sonucun güzelliği gibi bir hikâyesi vardır. Şairin diliyle söylediği sözlerin arkasında duygu ve kalpte yatan hislerin olduğu bilinmektedir. Şairin dediği gibi şiir; kafiyeli, ölçülü kelimeler şeklinde ortaya çıkan bir şeydir. Konuşma kalptedir, fakat dil kalbin üzerinde rehber olarak yerleşmiştir. Her şiirin bir hikayesi olduğu herkes tarafından bilinir ve bu hikâye, adaletsizlik duygusunu ifade eden en güzel şiirde bulunan bu duyguların ortaya çıkmasına neden olmuştur ve bu yazının konusunu ilginç kılan da budur. Çünkü arkasında hem güzel hem de hüzünlü bir hikâye var. Bu hikâyenin sebeplerini bilmek, şiirin mısralarını okuyanın, sözlerinin ayrıntılarından, kompozisyonlarındaki anlamlarından, ima edilen ve dile getirilen vicdani anlamlardan haberdar olmasını sağlar. Şair Tarafa b. el-Abdi’nin şiirinin duygusal yönü, İslam öncesi dönemde Kâbe’nin perdelerine asılan pandantifler ve kıymetli eşyalar arasında onu farklı ve eşsiz kılıyordu. Şikâyet ve itiraz ifadeleri, kabile ve klanının emirlerine uymama ve kendisine karşı haksızlık hissi ile karakterize edildiğinden, bütün bunları, tespitlerini aktardığı yorumunda kendi içinde rakiplerine, akrabalarına ve kuzenlerine karşı dile getirmiştir. Şair, bu eserinde, aklı karışık, zevklere düşkün, parasını ahlaksızlığa, sefahate ve aşağılık insanlarla arkadaşlık için harcayan, danışmanlarının nasihatlerine kulak asmayan, yirmi yaşında bir gencin hikâyesini ele almıştır. Bu makaledeki çalışmam birinci konu olan şiiri ve şairin hayatını tanıtmak, ikinci konu olan yorumunun duygusal yönlerini incelemek oldu.
Keywords
Abstract
لِكلِّ شاعر في قصيدته حكاية يُعالِجُ فيها أمراً أثَّر في مَشاعِره وأحاسيسه، فينطق بأجود ما تنطق به الألفاظ، الـمُرتَّبة في جمل رصِيْنة، يَصُوغُها في وَحْدة موضوع متكامل الأطراف، شاملاً لكلِّ مقوِّمات الكلام البليغ، مِنْ بَراعَةِ اسْتِهلال، وفَخامة ألفاظ، وحُسْن صِياغَة، وجَمال خَاتِمة.
ومعلومٌ أنَّ وراءَ كلام الشَّاعرِ الَّذِي يَنطقُ بهِ بِاللِّسان أحاسِيْس ومَشَاعر تَكْمُنُ في القلب؛ فخَرجَتْ على شَكْل كلام مَوْزُون مُقَفَّى وهو الشِّعر، كما قال الشَّاعرُ:
إنَّ الكلَامَ لَفِي الفُؤادِ وإنَّما جُعِلَ اللِّسانُ على الفُؤادِ دَلِيلاً
ومِنَ المعلوم لدى الجميع أنَّ لكلِّ شعر حكاية، وهذه الحكاية نَتجَ عَنْها هذه الوُجْدانيَّات الَّتي وُجِدَتْ في أرْوع قصيدة تُعبِّر عن الاحساس بالظلم، وهو ما جعل موضوع هذه المقالة مُثِيراً للاهتمام؛ لِمَا ورَاءها مِنْ حكاية جميلة وحزينة في نفس الوقت. ومعرفة أسباب هذه الحكاية يجعل القارئ لأبيات القصيدة على عِلْم بتفاصيل ألفاظها، وما عناه في تراكيبها، وما لَـمـَّح وصرَّح فيها مِنْ معاني الوُجْدان.
والجانب الوُجْدانيُّ في قصيدة شاعرنا طَرفَة بنُ العَبدِ جَعلها مُميَّزة وفريدة بينَ المعلَّقات والنَّفائِس الَّتي عُلِّقتْ على أسْتار الكَعْبةِ في الجاهِليَّة؛ نَظراً لِمَا تميَّزتْ به مِنْ مَعاني التَّذَمُّر والاعْتراض، وعدَمِ الانْصِياع لِأوامِر قبيلته وعشيرته، والشُّعورِ بالظُّلْم مِنْ جانبهم تِجاهَه، عَبَّر عنْ ذلك كُلِّه بِمُعلَّقته الَّتي ذكرَ فِيْها مَا وجدَه في نفْسِه على مُعارِضِيه مِنْ أقاربه وأبناء عُمُومَته.
تَناولَ الشَّاعر فِيها حِكايةَ شابٍّ عِشْريْنيِّ العُمْر، لاهِياً مُنْغَمساً في الملذَّات، مُضَيِّعاً لِمَاله على الـمُجُون والفِسْق وصُحبة الأرَاذِل مِنَ الخلَّان، لا يَرْعَوِي لِنُصح النَّاصحِيْن، ولا يسمع لِقول الـمُحِبِّين، بسبب غُرورِ النَّفس، وطَيْشِ الشَّباب، ولَذَّة الـمَلَاهي، ورِفْقَةِ السُّوء، مُعلِّلاً هذا الرَّفضَ والعِصْيان؛ بأنَّه رجلٌ مُكْتَمِلُ الرُّجولَة، رَشيْدُ الرَّأْي، حُرٌّ التَّصرُّف في مَالهِ الَّذِي كَسَبه بِجُهده مِنْ غير مَسألَةٍ أو اسْتِعطافٍ مِنْ أَحدٍ.
وكان عَمَلِي في هذه المقالة في الـمَطْلب الأوَّل: التَّعْريف بالشِّعر، وحياةِ الشَّاعر، وفي المطلب الثَّاني: الوُقُوف على النَّواحي الوُجْدانيَّة في مُعلَّقتِه.
